TCK madde 67 – Dava Zamanaşımı Süresinin Durması veya Kesilmesi (Ceza Hukukunda)

Türk Ceza Kanununa göre dava zamanaşımı kamu davasının, açılmamışsa açılmasına, açılmışsa düşmesine sebep olmaktadır. TCK madde 67 ise dava zamanaşımının durmasına ve kesilmesine sebep olguları düzenlemektedir. Bu düzenlemeler sayesinde, başka bir nedenle yargılamanın yapılamadığı hallerde dava zamanaşımının gündeme gelmesinin önüne geçilmektedir.

Dava Zamanaşımı Süresinin Durması

TCK 67’ye göre dava zamanaşımının durması, zamanaşımı süresinin dondurulması anlamına gelmektedir. Yani önceden işlemiş zamanaşımı süresi aynen varlığını korur ancak bu süre işlemeye devam etmez. Durmaya engel sebebin ortadan kalkması ile süre, sıfırdan değil, kaldığı yerden işlemeye başlar. Örneğin 8 yıl dava zamanaşımının uygulandığı tamamlanmış bir suçun faili suç tarihinden 2 yıl sonra milletvekili olmuş ise, 8 yıllık sürenin 2 yılı tamamlanmıştır. Fail hakkında yargılamaya devam edilebilecek güne kadar dava zamanaşımı işlemez. Mesela 5 yıl sonra milletvekilliği sona erdiğinde, zamanaşımı süresi 2 yılın üzerine işlemeye devam eder.

Dava zamanaşımı süresinin durmasında kanun koyucu üst sınır belirlememiştir. Eğer kişi 5 kez arka arkaya milletvekili seçilse, milletvekili sona erdiğinde hala dava zamanaşımının 2 yılı tamamlanmış gibi değerlendirilecek ve yargılamaya devam edilebilecektir.

Dava Zamanaşımı Süresinin Durma Sebepleri

TCK 67/1’de dava zamanaşımı süresinin durma sebepleri sayılmıştır. Ancak sebepler bunlarla sınırlı değildir. Buna göre:

• Soruşturma ve kovuşturma yapılmasının izin veya karar alınmasını gerektirmesi halinde dava zamanaşımı süresi durur. Örneğin avukatların avukatlık görevini yaptıkları sırada işledikleri suçların soruşturulabilmesi Adalet Bakanlığından izin alınmasına bağlıdır(Avukatlık Kanunu m.58). Dolayısıyla dava zamanaşımının başladığı tarihten iznin verildiği tarihe kadar dava zamanaşımı süresi duracaktır.
• Soruşturma veya kovuşturma eğer başkaca bir mercide çözülmesi gereken bir meselenin sonucuna bağlıysa, mesele çözülene kadar dava zamanaşımı süresi duracaktır. Örneğin yargılamaya uygulanacak kanun maddesi ile ilgili olarak Anayasaya aykırılık iddiası varsa, Anayasa Mahkemesinin vereceği karara kadar ilgili süre durdurulacaktır.
• Failin kaçak olduğuna dair karar verilmişse, karar kaldırılıncaya kadar dava zamanaşımı süresi duracaktır. Bu düzenleme ile hakkında yargılama yapılan kişinin, zamanaşımından faydalanarak yargılanmayı sonuçsuz bırakmasının önüne geçilmiştir.
• Anayasa madde 83’e göre milletvekilliği dava zamanaşımını durdurur.
• CMK madde 171 Cumhuriyet Savcısına, kamu davası açılmasının ertelenmesi yetkisini vermektedir. Erteleme süresinde zamanaşımı işlemez.
• CMK madde 231/8’e göre, hükmün açıklanmasının geri bırakılması ile ilgili olarak belirlenen denetim süresinde dava zamanaşımı durur.
• CMK madde 253/21, uzlaştırma sürecinin dava zamanaşımı süresini durdurduğuna hükmetmektedir.

Dava Zamanaşımı Süresinin Kesilmesi

Dava zamanaşımı süresinin kesilmesi, durmasına göre daha ağır bir sonuca sebep olmaktadır. Zira kesilmede dava zamanaşımı süresi sıfırlanmakta ve yeniden başlamaktadır. Önceden işlemiş süreler yok sayılmaktadır. İlk akla gelen, kesilmenin dava zamanaşımı süresinin sonsuza kadar uzatabileceği, dava zamanaşımını anlamsız kılabileceğidir. Ancak kanun koyucu ceza yargılamasının çok uzamaması için TCK 67/4 ile sürenin kesilmesine sınır koymuştur. Buna göre kesilme ile dava zamanaşımı, TCK 66’da belirlenen sürenin en fazla yarısı kadar uzayabilir. Örneğin 8 yıl dava zamanaşımı söz konusu ise kesilme bu süreyi 12 yıla kadar uzatabilir.

Dava Zamanaşımı Süresinin Kesilme Nedenleri

TCK madde 67/2, dava zamanaşımı süresinin kesilmesi sebeplerini saymaktadır. Bunlar:

• Şüpheli veya sanıklardan birinin savcı huzurunda ifadesinin alınması veya sorguya çekilmesi halinde süre kesilir.
• Şüpheli veya sanıklardan biri hakkında suça ilişkin olarak tutuklama kararı verilirse dava zamanaşımı süresi kesilir.
• Suça dair iddianame düzenlenmesi halinde süre kesilecektir.
• Sanıklardan en az biri hakkında da olsa ceza verilmesi halinde dava zamanaşımı yine kesilir.

Görüleceği üzere dava zamanaşımı süresini kesen işlemler hep yargı faaliyetleridir. Ceza yargısı sırasında yapılan bazı önemli işlemlerde süre sıfırlanmaktadır. Bir diğer önemli husus ise suça ilişkin yargılamada sayılan işlemlerden birinin herhangi bir suçlu hakkında yapılmasının diğer suçlular için de dava zamanaşımı süresini kesmesidir. Örneğin 3 failin bulunduğu bir suçta biri hakkında tutuklama kararı verilirse, diğerleri için de dava zamanaşımı süresi kesilecektir. Dikkat edilirse TCK 67/2, kesilme için kolluk kuvvetince alınan ifadeyi yeterli görmemiştir. İfadenin Cumhuriyet Savcısının huzurunda alınması gereklidir.

Dava zamanaşımı süresinin kesilmesi için yapılan işlemden failin haberdar olması gerekmez. Örneğin kaçak failin gıyabında verilen tutuklama kararı süreyi kesecektir. Her yeni işlemden sonra süre yeniden başlayacaktır(TCK 67/3). Örneğin sorgudan sonra iddianame düzenlendiğinde dava zamanaşımı süresi, iddianame düzenlenmesinden sonra yeniden başlayacaktır.

TCK 67

Dava zamanaşımı süresinin durması veya kesilmesi
Madde 67- (1) Soruşturma ve kovuşturma yapılmasının, izin veya karar alınması veya diğer bir mercide çözülmesi gereken bir meselenin sonucuna bağlı bulunduğu hallerde; izin veya kararın alınmasına veya meselenin çözümüne veya kanun gereğince hakkında kaçak olduğu hususunda karar verilmiş olan suç faili hakkında bu karar kaldırılıncaya kadar dava zamanaşımı durur.
(2) Bir suçla ilgili olarak;
a) Şüpheli veya sanıklardan birinin savcı huzurunda ifadesinin alınması veya sorguya çekilmesi,
b) Şüpheli veya sanıklardan biri hakkında tutuklama kararının verilmesi,
c) Suçla ilgili olarak iddianame düzenlenmesi,
d) Sanıklardan bir kısmı hakkında da olsa, mahkûmiyet kararı verilmesi, halinde, dava zamanaşımı kesilir.
(3) Dava zamanaşımı kesildiğinde, zamanaşımı süresi yeniden işlemeye başlar. Dava zamanaşımını kesen birden fazla nedenin bulunması halinde, zamanaşımı süresi son kesme nedeninin gerçekleştiği tarihten itibaren yeniden işlemeye başlar.
(4) Kesilme halinde, zamanaşımı süresi ilgili suça ilişkin olarak Kanunda belirlenen sürenin en fazla yarısına kadar uzar.

TCK 67 Emsal Yargıtay Kararları

“CMK.nın 231/8 maddesinde, hükmün açıklanmasının geri bırakılması halinde denetim süresi içerisinde dava zamanaşımının duracağı belirtilmiş olup, incelemeye konu dosyada suç tarihi itibariye 15 yaşını doldurmuş olup da 18 yaşını doldurmamış olan suça sürüklenen çocuğun eylemine uyan 5237 Sayılı TCK.nın 151/1. maddesinde tanımlanan suç için öngörülen cezanın türü ve üst sınırına göre, aynı Yasanın 66/1-e 67/4. maddelerine göre hesaplanan ve hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına dair kararın kesinleştiği 12.03.2013 tarihinde duran ancak deneme devresinde ikinci suçun işlendiği 17.02.2014 tarihinde tekrar işlemeye başlayan 7 yıl 12 aylık zamanaşımı süresine durma süresi olan 11 ay 5 gün eklendiğinde, suçun işlendiği 14.05.2009 gününden karar tarihine kadar gerçekleştiğinin gözetilmemesi …” Yargıtay 8. Ceza Dairesi 2019/13843 E. 2020/956 K. 16.1.2020

“Suç tarihinden sonra TBMM’nin 23. dönem milletvekili olan ve hakkında 20.12.2010 günü fezleke düzenlenip 12.06.2011 tarihli seçimlerde milletvekili seçilmeyerek dokunulmazlığı kendiliğinden kalkan, bu nedenle hakkındaki dava zamanaşımının toplamda “5 ay 23 gün” durması sonucu uzamış dava zamanaşımı 10.08.2019 günü dolacak olan sanık …’ın, diğer sanıklarla birlikte aynı iştirak iradesiyle hareket ettiğine dair dosya içerisinde yeterli delil bulunamaması nedeniyle mahkemece beraatine karar verilmesi gerekirken …” Yargıtay 19. Ceza Dairesi 2019/22148 E. 2019/7230 K. 15.4.2019

“TCK’nın 67/1. maddesinde bekletici mesele konusunda karar vermeye savcılık makamının yetkili olup olmadığı hususunda yasal bir düzenleme bulunmamaktadır. Ancak CMK’nın 218/1. maddesinde, “yüklenen suçun ispatı ceza mahkemelerinden başka bir mahkemenin görev alanına giren bir sorunun çözümüne bağlı ise; Ceza Mahkemesi bu sorunla ilgili olarak bu kanun hükümlerine göre karar verebilir ancak bu sorunla ilgili olarak görevli mahkemede dava açılması veya açılmış davanın sonuçlanması ile ilgili olarak bekletici sorun kararı verebilir.” şeklindeki düzenlemeden bekletici mesele kararını mahkemelerin verebileceği anlaşılmaktadır. Diğer taraftan bekletici mesele zaman aşımını kesici değil durdurucu nedenlerdendir. Zaman aşımını kesmek için bekletici mesele kararı verilemeyeceği gibi Cumhuriyet Başsavcılığının “Suçtan Kaynaklanan Mal Varlığı Değerlerini Aklama” suçundan dava açması için öncü suçun kesinleşmesine gerek yoktur. CMK’nın 170/2. maddesi kapsamında suç işlendiği hususunda yeterli şüphe oluşuyorsa iddianame düzenleyerek dava açacaktır. Görüldüğü üzere soruşturma mercii olan Şişli Cumhuriyet Başsavcılığının bekletici mesele kararı vermesi hususunda yetkili olmadığı gibi, zorunlu da değildir.” Yargıtay 20. Ceza Dairesi 2016/450 E. 2016/367 K. 1.2.2016

“5237 sayılı TCK’nun 66. maddesinde, kanunlarda aksine bir hüküm bulunmadıkça kamu davasının maddede yazılı sürelerin geçmesiyle ortadan kalkacağı düzenlenmiş, maddenin birinci fıkrasının ( e ) bendinde de beş seneden fazla olmamak üzere hapis ya da adli para cezalarını gerektiren suçlarda bu sürenin sekiz sene olacağı hüküm altına alınmıştır. Aynı kanunun 67/3-4. maddesi uyarınca kesen bir nedenin bulunması halinde zamanaşımı, kesilme gününden itibaren yeniden işlemeye başlayacak ve ilgili suça ilişkin olarak kanunda belirlenen sürenin en fazla yarısına kadar uzayacaktır.” Yargıtay Ceza Genel Kurulu 2014/4-59 E. 2015/252 K. 23.6.2015

“Sanığa atılı hırsızlık suçunun gerektirdiği cezanın miktar ve nev’i itibariyle tabi olduğu ve hüküm tarihinden önce yürürlüğe girip sanık lehine olan 5237 sayılı TCK’nın 142/1-b, 66/1-e ve 2. fıkrasına göre suç tarihinde 12 yaşını doldurmuş olup da 15 yaşını doldurmamış olan sanığa atılı hırsızlık suçunun zamanaşımı süresinin 4 yıl olduğu zamanaşımının kesilmesi halinde aynı Kanun’un 67 /son maddesine göre 1/2 oranında uzayacağı nazara alınarak hesap edilen 6 yıllık eklemeli zamanaşımının suç ve inceleme tarihleri arasında gerçekleştiği anlaşılmakla …” Yargıtay 2. Ceza Dairesi 2012/15349 E. 2012/15152 K. 28.5.2012