TCK madde 68 – Ceza Zamanaşımı

TCK madde 68 ile düzenlenen ceza zamanaşımı, mevcut bir mahkumiyet hükmünün uygulanmasını yani cezanın infazını engelleyen zamanaşımı türüdür. Dava zamanaşımında yargılama imkanı ortadan kalkarken, ceza zamanaşımında cezanın uygulanma imkanı ortadan kalkmaktadır. Cezanın infazına engel olmakla cezanın kaldırılmasının aynı olmadığına dikkat etmek gereklidir. Cezanın kaldırılması, örneğin genel af, cezanın varlığını ortadan kaldırırken ceza zamanaşımı sadece infazı engellemektedir. Ceza zamanaşımı süresi dolsa bile ceza mevcudiyetini korumaktadır.

Ceza zamanaşımının neden Türk Ceza Kanununda yer aldığı tartışılmaktadır. Zira dava zamanaşımından ayrı olarak bu halde, ortada sonuçlanmış bir yargılama ve ceza vardır. Hüküm kesinleşmiştir. Kesinleşmiş bir hükmün infazına engel olmak hükümlüde, kaçmak suretiyle ceza zamanaşımı süresinin dolmasını sağlama isteği doğuracaktır. Kanun koyucu aksi yönde tercihte bulunarak, bir süre sonra cezanın infazının da anlamsızlaşacağı düşüncesi ile TCK 68’de ceza zamanaşımını düzenlemiş gözükmektedir.

Ceza Zamanaşımı Süreleri

TCK madde 68/1, ceza zamanaşımı sürelerini belirlemektedir. Fıkraya göre temelde, ceza zamanaşımının işlemeye başladığı günden itibaren:

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezalarında kırk yıl,
• Müebbet hapis cezalarında otuz yıl,
• Yirmi yıl ve daha fazla süreli hapis cezalarında yirmidört yıl,
• Beş yıldan fazla hapis cezalarında yirmi yıl,
• Beş yıla kadar hapis ve adlî para cezalarında on yıl,

geçtiğinde ceza zamanaşımı süresi dolar. Ancak kanun TCK madde 68/2 ile çocuklar için ceza zamanşımını süresinin daha erken dolmasına imkan tanımıştır. Buna göre suç tarihinde on iki yaşını doldurmuş ancak 15 yaşını doldurmamış çocuklar için yukarıda belirtilen sürelerin yarısının, on beş yaşını doldurmuş ancak on sekiz yaşını doldurmamış çocuklar için aynı sürelerin üçte ikisinin geçmesiyle ceza zamanaşımı dolar ve artık ceza infaz edilemez.

Ceza Zamanaşımının Başlama Tarihi

TCK madde 68/5 uyarınca ceza zamanaşımı, hükmün kesinleştiği veya infazın herhangi bir suretle kesintiye uğradığı günden itibaren işlemeye başlar. Örneğin cezaevinden kaçan hükümlü için bu firar gününden itibaren ceza zamanaşımı başlayacaktır. Hükmün verildiği tarih değil, hükmün kesinleştiği gün ceza zamanaşımının işlemeye başladığı gün olarak hesapta dikkate alınmaktadır.

Ceza Zamanaşımının Hesaplanması

Ceza zamanaşımının hangi tarihte gerçekleşeceğini belirlemek için öncelikle bakılması gereken gün, ceza zamanaşımının işlemeye başlayacağı gündür. Yukarıda belirtildiği gibi ya hükmün kesinleştiği ya da infazın kesintiye uğradığı gün ceza zamanaşımının işlemeye başladığı gündür. Kısmi infaz varsa artık hükmün kesinleştiği tarihe bakmak gerekmez. Bir diğer önemli husus ise kısmi infaz halinin bulunması halinde, ceza mahkemesinin verdiği ceza miktarına değil, infazın kalan kısmının miktarına bakılması gerekliliğidir. Örneğin 7 yıl hapis cezası almış kişinin ceza zamanaşımından faydalanabilmesi için temelde kesinleşmeden sonra 20 yıl geçmesi gereklidir. Ancak aynı kişi cezasının 3 yılını çekmişse, geriye kalan ceza süresinin 4 yıl olması nedeniyle ceza zamanaşımı 20 yıl değil, 10 yıl sonra gerçekleşecektir. Benzer şekilde eğer mahsup söz konusu ise mahsuptan sonra kalan ceza süresine bakılarak ceza zamanaşımı belirlenecektir.

Eğer hükümde birden fazla ceza türü yer alıyorsa, aralarındaki en uzun süreli ceza için ceza zamanaşımı süresi dolduğunda artık diğer cezaların infazı da gerçekleştirilmez(TCK madde 67/4).

Ceza Zamanaşımının Uygulanmayacağı Suçlar

TCK madde 66 – Dava Zamanaşımı (Ceza Hukukunda) olduğu gibi bazı suçlar için ceza zamanaşımı kurumunun işlemeyeceği kabul edilmiştir. TCK madde 68/3’e göre TCK madde 247 ile 343 arasında bulunan İkinci Kitabın Dördüncü Kısmında yazılı suçlardan yurt dışında işlenmiş olanlar için eğer ağırlaştırılmış müebbet hapis ya da müebbet hapis veya on yıldan fazla hapis cezası verilmişse, bu cezalar için ceza zamanaşımı uygulanmayacaktır. Örneğin yurt dışında, devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozma suçunu işlediği için ağırlaştırılmış müebbet hapis cezasına çarptırılan hükümlünün ceza zamanaşımından faydalanması mümkün değildir. 40 yıldan fazla zaman da geçse ceza infaz edilecektir.

Ceza Zamanaşımının Durması

Dava zamanaşımından ayrı olarak Türk Ceza Kanunu, ceza zamanaşımının durması ile ilgili düzenleme getirmemiştir. Ceza zamanaşımının kesilmesi ise TCK madde 71’de ayrıca düzenlenmiştir.

Türk Ceza Kanununda ceza zamanaşımının durması düzenlenmese de, başkaca düzenlemeler mevcuttur. Yasama dokunulmazlığını düzenleyen Anayasa madde 83’ün 3’üncü fıkrasına göre seçimden önce de ya da sonra milletvekiline ceza verilirse, cezanın infazı milletvekilinin üyelik sıfatının sona ermesine kadar gerçekleştirilmez. Bu sürede ceza zamanaşımı da duracaktır. Ceza zamanaşımının durmasına sebep bir diğer düzenleme ise 5320 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun Yürürlük ve Uygulama Şekli Hakkında Kanunun 15’inci maddesidir. Maddeye göre, birden fazla mahkumiyeti olan hükümlü cezalarından birini infaz kurumunda çekerken diğer cezalar için ceza zamanaşımı işlemez. Maddenin ikinci fıkrasına göre ise cezanın infazının ertelenmesi veya durdurulması halinde, bu cezaya ilişkin zaman aşımı işlemez.

Ceza zamanaşımının durmasında evvelden geçmiş süre hesaptaki varlığını korur. Süre tekrar başladığında hesaba, durmaya sebep olan olaydan önce geçmiş olan süre katılır.

TCK 68

Ceza zamanaşımı
Madde 68– (1) Bu maddede yazılı cezalar aşağıdaki sürelerin geçmesiyle infaz edilmez:
a) Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezalarında kırk yıl.
b) Müebbet hapis cezalarında otuz yıl.
c) Yirmi yıl ve daha fazla süreli hapis cezalarında yirmidört yıl.
d) Beş yıldan fazla hapis cezalarında yirmi yıl.
e) Beş yıla kadar hapis ve adlî para cezalarında on yıl.
(2) Fiili işlediği sırada oniki yaşını doldurmuş olup da onbeş yaşını doldurmamış olanlar hakkında, bu sürelerin yarısının; onbeş yaşını doldurmuş olup da onsekiz yaşını doldurmamış olan kişiler hakkında ise, üçte ikisinin geçmesiyle ceza infaz edilmez.
(3) Bu Kanunun İkinci Kitabının Dördüncü Kısmında yazılı yurt dışında işlenmiş suçlar dolayısıyla verilmiş ağırlaştırılmış müebbet hapis veya müebbet hapis veya on yıldan fazla hapis cezalarında zamanaşımı uygulanmaz.
(4) Türleri başka başka cezaları içeren hükümler, en ağır ceza için konulan sürenin geçmesiyle infaz edilmez.
(5) Ceza zamanaşımı, hükmün kesinleştiği veya infazın herhangi bir suretle kesintiye uğradığı günden itibaren işlemeye başlar ve kalan ceza miktarı esas alınarak süre hesaplanır.

TCK 68 Emsal Yargıtay Kararları

“… somut olayda sanığın infaz etmesi gereken kalan cezası 5 yıldan az olduğundan 10 yıllık ceza zamanaşımına tâbi olacağı …” Yargıtay 1. Ceza Dairesi 2018/1469 E. 2020/272 K. 3.2.2020

“… ceza zamanaşımı süresi dolduğundan, hükümlüler … ve … haklarında hükmolunan cezaların infaz edilmemesine karar verilmesi gerekirken, hükmün ortadan kaldırılmasına karar verilmesi yasaya aykırı olup …” Yargıtay 10. Ceza Dairesi 2012/16880 E. 2013/59 K. 7.1.2013