Uzaktan Çalışma Nedir? Uzaktan Çalışma Yönetmeliği ile Getirilen Düzenlemeler

4857 sayılı İş Kanununun 14'üncü maddesinde hayat bulan uzaktan çalışmanın nasıl bir çalışma usulüne sahip olduğu, 10/03/20221 tarihli Uzaktan Çalışma Yönetmeliği ile getirilen düzenlemeler konuda yer almaktadır.

Uzaktan Çalışma Nedir? Uzaktan Çalışma Yönetmeliği ile Getirilen Düzenlemeler

Özellikle teknolojinin ilerlemesi sayesinde birçok iş kolundaki işyeri kavramında değişiklikler meydana gelmektedir. Bu değişikliklerin en başında işçinin çalışmasının belli bir mekana bağlı olmaması gelmektedir. İnternet ile elde edilen uzaktan iletişim ve etkileşim, işçilere işlerini bilgisayar ve İnternet olan her yerde yapma imkanı tanımaktadır. Artık işçi işe işyerine giderek değil, bilgisayarın açma tuşuna basarak başlayabilmektedir. Bu gelişme karşısında iş yasasında uzaktan çalışma kavramı ile ilgili düzenlemelerin yapılması gerekmiştir. 06/05/2016 tarihli 6715 sayılı Kanunun 2’nci maddesiyle 4857 sayılı İş Kanununun “Çağrı üzerine çalışma” başlıklı 14’üncü maddesinin başlığı “Çağrı üzerine çalışma ve uzaktan çalışma” olarak değiştirilmiş ve maddeye uzaktan çalışma ile ilgili dört fıkra eklenmiştir. Yasa koyucunun uzaktan çalışmaya ayrı bir madde belirlememesinin sebebi, madde sırasını koruyabilmek olsa gerek. Zira uzaktan çalışmanın ileriki zamanlarda İş Kanununda oldukça geniş bir yer tutacağı malumken, mevcut ve ilgisiz bir maddeye sıkıştırılmasının başka bir sebebi olmayacaktır. Olması gereken ise 2003 tarihli İş Kanunu yapılırken uzaktan çalışmanın öneminin değerlendirilmesi ve o tarihte gerekli altyapının oluşturulmasıydı. 2003, uzaktan çalışmanın özellikle yurt dışında epeyce yaygınlaştığı bir tarihti.

Uzaktan Çalışma Nedir?

4857 sayılı İş Kanunundaki ekleme ile uzaktan çalışmanın tanımı yapılmıştır. Buna göre uzaktan çalışma, “işçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisidir..

Görüleceği üzere uzaktan çalışmanın unsurları:

  • İşçinin iş görme edimini evinde yada teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi,
  • İş sözleşmesinin yazılı olması

şeklindedir. İş organizasyonunu yapacak olan tabii ki işveren olacaktır.

Uzaktan Çalışmaya Dair İş Sözleşmesinin Şartları

Uzaktan çalışmaya ilişkin iş sözleşmesinin yazılı olmasını şart koşan değişiklik sözleşmede bulunması zorunlu unsurları da saymıştır. Buna göre iş sözleşmesinde:

  • işin tanımı,
  • yapılma şekli,
  • işin süresi ve yeri,
  • ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar,
  • işveren tarafından sağlanan ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler,
  • işverenin işçiyle iletişim kurmasına ilişkin hükümler
  • genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler

yer alacaktır. Şüphesiz bunlar asgari şartlar olup taraflar başkaca ayrıntıları da sözleşmede düzenleyebileceklerdir. Sayılan hükümlerin, karşılaşılacak işçi-işveren uyuşmazlığının çözümünü kolaylaştırma amacı güttüğü ortadadır. Örneğin işin yapıldığı ekipmanı tedarik edecek olan kimdir? İş sözleşmesi sona erdiğinde bu ekipmana ne olacaktır? Uzaktan çalışmaya dair iş sözleşmesi yaparken uygulamada karşılaşılan sorunlar değerlendirilerek, yasanın saymadığı konulara da sözleşmede yer vermek faydalı olacaktır.

Ayrımcılık Yasağı ve İş Sağlığı

Getirilen düzenlemede ayrıca uzaktan çalışan işçi ile dar anlamdaki işyerinde çalışan işçi arasında ayrımcılık yapılamayacağına hükmedilmektedir.

İşveren ayrıca iş sağlığı ve güvenliği önlemleri hususunda çalışanı bilgilendirmek, gerekli eğitimi vermek, sağlık gözetimini sağlamak ve sağladığı ekipmanla ilgili gerekli iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlüdür.

10.03.2021 Tarihli Uzaktan Çalışma Yönetmeliği

İş Kanununda yapılan değişiklik ile “Uzaktan çalışmanın usul ve esasları, işin niteliği dikkate alınarak hangi işlerde uzaktan çalışmanın yapılamayacağı, verilerin korunması ve paylaşılmasına ilişkin işletme kurallarının uygulanması ile diğer hususlar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından çıkarılan yönetmelikle belirlenir“, denmiştir.

10/03/2021 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan Uzaktan Çalışma Yönetmeliği ile İş Kanununda sayılan bu düzenlemeler belirlenmiştir.

Uzaktan Çalışma Yönetmeliği ile Getirilen Düzenlemeler

Hangi işlerin uzaktan çalışma ile yapılamayacağı, yapılan iş kapsamındaki verilerin korunması ve paylaşılmasına ilişkin kuralların nasıl uygulanacağı, uzaktan çalışmanın usul ve esasları Uzaktan Çalışma Yönetmeliği ile belirlenmiştir. Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanunu kapsamında uzaktan çalışmanın tarafları olan işveren ve işçileri kapsamaktadır. Kanunun ilgili maddesi 14’üncü maddedir.

Uzaktan Çalışma Nedir?

Yönetmeliğin 4/c maddesi uzaktan çalışmayı tanımlarken İş Kanunu madde 14’teki uzaktan çalışma tanımını birebir tekrarlamıştır. Buna göre uzaktan çalışma:

İşçinin, işveren tarafından oluşturulan iş organizasyonu kapsamında iş görme edimini evinde ya da teknolojik iletişim araçları ile işyeri dışında yerine getirmesi esasına dayalı ve yazılı olarak kurulan iş ilişkisini

ifade etmektedir.

Uzaktan Çalışma Usul ve Esasları

Yazılı Olma

İş Kanunundaki düzenlemeye paralel olarak yönetmelik de iş sözleşmesinin yazılı olmasını emredici olarak düzenlemiştir. Dolayısıyla yazılı şekilde yapılmayan iş sözleşmesinin uzaktan çalışmaya ilişkin bir iş sözleşmesi olarak değerlendirilmesi mümkün değildir. Şüphesiz sözleşmenin uzaktan çalışmaya dair sayılmaması, onun bir iş sözleşmesi olmasına engel olmayacaktır.

Uzaktan Çalışmaya Dair İş Sözleşmesinde Düzenlenmesi Gerekli Konular

Uzaktan çalışmaya dair iş sözleşmesinde mutlaka “işin tanımı, yapılma şekli, işin süresi ve yeri, ücret ve ücretin ödenmesine ilişkin hususlar, işveren tarafından sağlanan iş araçları, ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması ile genel ve özel çalışma şartlarına ilişkin hükümler” yer almalıdır. Yukarıda belirttiğimiz gibi, zorunlu unsurların dışındaki konular da sözleşmede yer alabilecektir.

Çalışma Mekanı

Uzaktan çalışma ile uzaktan çalışma olmayan çalışma arasındaki temel fark çalışma mekanıdır. Yönetmelikle çalışma mekanına ilişkin hükümler getirilmiştir. Uzaktan Çalışma Yönetmeliği madde 6’ya göre gerekli görülmesi halinde uzaktan çalışmanın gerçekleştirileceği mekana ilişkin düzenlemeler işin başında tamamlanmalıdır. Düzenlemeye ilişkin maliyetlerin kimin tarafından karşılanacağı hususunda emredici olmayan hükme göre bu türdeki maliyetlerin nasıl karşılanacağını taraflar belirleyecektir.

Kullanılacak Malzeme

Uzaktan çalışmada kendini gösterecek olan uyuşmazlıkların önde gelenlerinden birisi de kullanılan malzeme ve iş araçlarının temin ve kullanımına ilişkin kurallardır. Yönetmeliğe göre işin yapılması için gerekli malzeme ve iş araçlarının temel olarak işveren tarafından sağlanması gereklidir. Ancak kurulacak iş sözleşmesinde bununaksi karar alınabilir. Örneğin kullanılacak bilgisayarın temininden temelde sorumlu olam işverendir. Ancak sözleşmeye yazılmış olması halinde işçi kendi bilgisayarı ile de çalışabilir. Burada özellikle işçinin dikkat etmesi ve kullandığı malzemenin kendisine ait olduğunu ispat edebilmesi için sözleşmeye gerekli konuların yazılmasını sağlaması gereklidir. Malzemelerin nasıl kullanılacağı, bakım ve onarımının nasıl gerçeklşetirileceği de ayrıntılı, açık ve anlaşılır şekilde uzaktan çalışana bildirilmelidir. Yine uyuşmazlıkları önlemek adına bildirimlerin yazılı yapılması faydalı olacaktır.

Önceki paragrafta işçinin, kendi malzemesini kullanması halinde özenli davranması ve gereken bilgilerin sözleşmede yer almasını sağlamasının gerektiğini belirtmiştik. İşverene de yönetmelik sorumluluk yüklemektedir. Yönetmeliğe göre işveren, teslim edilme anındaki bedellerini de belirterek işçiye sağladığı iş araçlarının listesini yazılı olarak işçiye vermelidir. Bu belgenin işçi tarafından imzalanmış sureti işçi özlük dosyasında saklanmalıdır. Bu hususların iş sözleşmesinde mevcut olması halinde ise ayrıca bildirim gerekmemektedir.

Üretim Maliyetleri

Üretim maliyetleri konusunda Uzaktan ÇAlışma Yönetmeliği genel bir düzenlemeye gitmiştir. Buna göre işin yerine getirilmesinden kaynaklanan mal veya hizmet üretimiyle doğrudan ilgili zorunlu giderlerin tespit edilmesine ve karşılanmasına ilişkin hususlar iş sözleşmesinde belirtilir.

Uzaktan Çalışmada Çalışma Süresi

Uzaktan çalışmanın en önemli konularından birisi şüphesizi işçinin çalışma süresidir. Evden ya da başkaca mekandan çalışan işçinin çalışma saatlerini işverenin kontrol etmesi temelde pek mümkün değildir. Bununla birlikte çoğu zaman işçinin çalışma saatleri değişkenlik gösterebilmekte, fazla çalışmaya dair konular göz ardı edilebilmektedir. Örneğin sabah 8’de işe başlayan bir işçi akşam 11’de iş ile ilgili bir e-postayı yanıtlarsa, o günkü çalışma süresi kaç saat olmuştur? Yönetmelik, uzaktan çalışmanın yapılacağı zaman aralığının ve süresinin mutlaka iş sözleşmesinde belirtilmesi gerektiğine hükmetmektedir. Mevzuata uygun olarak bu çalışma saatleri değiştirilebilir. Fazla çalışma ise işverenin yazılı yalebinin işçi tarafından kabulü ile gerçekleşetirilebilecektir. Şüphesiz bu konuda tartışmalar, uyuşmazlıklar çokça çıkacaktır. Ancak bu konunun kanun ya da sözleşme ile ayrıntılı şekilde düzenlenmesinin mümkün olmaması nedeniyle kurulacak iş sözleşmesinde çalışma saatlerinin çok açık ve anlaşılır şekilde düzenlenmesi, karşılaşılabilecek uyuşmazlıkları önleme adına önem arz edecektir.

İşveren ve İşçi Arasındaki İletişim

İş sözleşmesinin tarafları arasındaki iletişimin nasıl kurulacağı yine taraflarca belirlenecektir. Çalışma süresinde olduğu gibi bu konunun da iş sözleşmesinde netleştirilmesi faydalıdır.

Verilerin Korunması

İşveren işçiyi, işyerine ve yapılan işe dair verilerin korunması ve paylaşılmasına ilişkin kurallar ile bu kurallara ilişkin mevzuat hakkında bilgilendirmelidir. İşveren mutlaka korunması gerekli veriyi iş sözleşmesinde belirlemelidir. İşçi de bu kurallara uymalıdır. 6698 sayılı Kişisel Verilerin Korunması Kanunu ve ilgili yönetmelik ile Kurul tarafından verilmiş kararlar hakkında bilgi sahibi olunması, bu bilgilerin işçiye aktarılması, gerekli tedbirlerin alınması, karşılaşılabilecek cezalardan tarafları koruyabilecektir. Dolayısıyla veriler hususunda ayrı bir önem verilmelidir.

İş Sağlığı ve Güvenliği

Uzaktan Çalışma Yönetmeliği iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili olarak işvereni, yapılan işin niteliğine göre gerekli tedbirleri almak, işçiyi bilgilendirmek, işçiye eğitim vermek, işçinin sağlık gözetimini sağlamak ve iş için temin edilen iş ekipmanlarına ilişkin iş güvenliği tedbirlerini almakla yükümlü kılmıştır.

Uzaktan Çalışma Hangi İşlerde Yapılamaz?

Her işin uzaktan çalışmaya uygun olmadığı açıktır. Yönetmeliğe göre,

  • Tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerle çalışma,
  • Tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerin işlenmesi veya söz konusu maddelerin atıkları ile çalışma,
  • Biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan çalışma işlemlerini içeren işlerde çalışma,

uzaktan yapılamaz. “Kamu kurum ve kuruluşlarınca ilgili mevzuatına göre hizmet alımı suretiyle gördürülen işler ile millî güvenlik açısından stratejik önemi haiz birim, proje, tesis veya hizmetlerden hangilerinde uzaktan çalışma yapılamayacağı birim, proje, tesis veya hizmetten sorumlu olan veya hizmeti alan kamu kurum ve kuruluşunca belirlenir.” demek suretiyle de Yönetmelik, kamu kurum ve kuruluşları ile ilgili uzaktan çalışma sınırlamasını düzenlemiştir.

Sonradan Uzaktan Çalışmaya Geçilebilir mi?

Uzaktan çalışmaya işin başında karar verilebileceği gibi mevcut iş sözleşmesi sırasında da uzaktan çalışmaya geçilebilir. Tabii, gerekli şartlar her iki halde de yerine getirilmelidir.

Eğer işçi, uzaktan çalışma talebinde bulunacaksa, talebini yazılı olarak işverene iletmelidir. İşveren olumlu ya da olumsuz yanıtını 30 gün içinde işçiye bildirmelidir. Talebin kabulü halinde kurulan uzaktan çalışmaya dair iş sözleşmesinden dönmek istediğini işçi işverene bildirebilir.

Eğer mevuzatta belirtilen zorlayıcı nedenlerle işyerinin tamamında ya da bir bölümünde uzaktan çalışmanın yapılmak zorunda olması halinde işçinin talebi de onayı aranmayacak, doğrudan uzaktan çalışmaya geçilecektir.

Sık Sorulan Sorular

Temelde işveren uzaktan çalışmada kullanılacak malzemeyi temin etmelidir. Ancak taraflar bunun aksini kararlaştırılabilirler.

Kanun ve yönetmelik uyarınca uzaktan çalışmada iş sözleşmesi mutlaka yazılı olmalıdır. Aksi halde mevcut bir uzaktan çalışmadan söz edilemez.

Şüphesiz, evet. Taraflar çalışma sürelerini sözleşmede belirtmeli, fazla çalışmalar ise işçinin kabulü ile gerçekleştirilmelidir.

Kategori: İş Hukuku
Yazar: Avukat Erdem Akçay

Konu Hakkında Yorum Yapabilirsiniz

Lütfen Dikkat: Form aracılığı ile "Uzaktan Çalışma Nedir? Uzaktan Çalışma Yönetmeliği ile Getirilen Düzenlemeler" hakkındaki değerlendirmelerinizi, eklemelerinizi, önerilerinizi ya da yorumlarınızı iletebilirsiniz. Sorularınız için iletişim sayfasını kullanınız.