TMK 9 – Fiil Ehliyeti (Kapsamı)

TMK 9 ile kapsamı belirlenen “Fiil Ehliyeti”, başkasının aracılığı ihtiyaç duymaksızın sırf kendi davranışı ile hak edinebilmesi ya da borç altına girebilmesini ifade eden hukuk terimidir. TMK 9’a göre kişinin kendi lehine hak edinebilmesi ve aleyhine borç altına girebilmesi için fiil ehliyetine sahip olması mecburidir. TMK 8 hak ehliyetini düzenlemişti. Hak ehliyeti her insana verilmiş olmasına karşın, bizzat hak elde etme ve borç altına girme ile ilgili olan fiil ehliyeti belli şartlara bağlanmıştır. Zira bir hakka sahip olmak kişiye zarar vermezken, bu hakkın kullanımı kişiye zarar verebilir. TMK 9 devamındaki maddelerde, fiil ehliyetine sahip olmanın şartlarına yer verilmiştir.

TMK 9

I. Fiil ehliyeti
1. Kapsamı

Madde 9 – Fiil ehliyetine sahip olan kimse, kendi fiilleriyle hak edinebilir ve borç altına girebilir.

TMK 9 Gerekçesi

Madde 9- Yürürlükteki Kanunun 9 uncu maddesini karşılamaktadır.

Maddenin konu başlığında “Il.Medenî hakların kullanılması” ifadesi yerine, bir önceki maddede “hak ehliyetinin” düzenlendiği göz önünde tutularak “H.Fiil ehliyeti” ifadesi, kenar başlığında “1.Mevzuu” yerine “1.Kapsamı” sözcüğü kullanılmıştır. Gerçekten de bu madde, fiil ehliyeti açısından hak sahibinin hukukî konumunu ve fiil ehliyetinin hak sahibine neler tanıdığını belirleyen bir maddedir. Bu sebeple maddede, fiil ehliyetinin “mevzuu” değil, daha isabetli olarak “kapsamı” ifadesi kullanılmıştır.

Maddede yer alan “iktisaba da iltizama da ehildir” deyimi yerine “kendi fiilleriyle hak edinebilir ve borç altına girebilir1.’ deyimi kullanılmak suretiyle fiil ehliyetinin hak sahibine kapsam itibarıyla tanıdığı hukukî durum açıklığa kavuşturulmuştur.

TMK 9 Emsal Yargıtay Kararları

Yargıtay 14. Hukuk Dairesi 2016/503 E., 2018/5503 K., 11.9.2018 T.

“Adli Tıp Kurumu raporundan asıl dava davalısı birleşen dava davacısının intifa hakkının tesis edildiği tarihte fiil ehliyetini haiz olduğu bu sebeple birleşen dava davalısı lehine kurulan intifa hakkının geçerli olduğu ve davaya konu taşınmazın birleşen dava davacısı tarafından kullanılmakta olduğu anlaşılmakla…”

Yargıtay 12. Hukuk Dairesi 2016/22486 E., 2017/13898 K., 9.11.2017 T.

“… keşideci muris …’un bononun düzenlendiği tarih itibariyle fiil ehliyetine engel bir akıl hastalığının olup olmadığı araştırılmalı, muris hakkındaki raporlar ile varsa tedavi evrakları, Adli Tıp Kurumu Başkanlığı veya tam teşekküllü bir devlet hastanesine gönderilerek, keşideci konumunda olan murisin, bononun düzenlenme tarihi itibariyle fiil ehliyetinin bulunup bulunmadığı belirlenerek oluşacak sonuca göre karar verilmesi gerekirken, eksik inceleme ile yazılı şekilde hüküm tesisi isabetsizdir.”