Akıl Hastalığı Nedeniyle Boşanma

Türk hukuk sistemi, eşlerin boşanabilmelerini tarafların iradelerine bırakmamıştır. Yani evlenme şartlarını taşıyan kişiler irade açıklamaları ile evlenebilirken, boşanma aşamasına gelindiğinde yasanın saydığı boşanma nedenleri ile bağlılardır. Bu nedenlerden herhangi birine uygunluk yoksa boşanma da gerçekleşemeyecektir. Yasanın 166/3’üncü maddesinde düzenlenen anlaşmalı boşanma söz konusu olduğunda taraf iradelerinin yeterli olduğu düşüncesine kapılmak da doğru değildir. Zira burada da evlilik birliğinin temelinden sarsılması nedenine dayalı bir boşanma davası mevcuttur. Boşanmayı düzenleyen Türk Medeni Kanunu ikinci bölümünde düzenlenen boşanma nedenleri arasında akıl hastalığı nedeni de bulunmaktadır.

Tanım

Akıl hastalığı nedeni ile boşanma davası, eşinin akıl hastası olması nedeniyle ortak hayat kendisi için çekilmez hale gelen eşin açabileceği boşanma davasıdır. Dikkat edilmesi gereken husus, akıl hastalığının geçmesinin mümkün olmamasıdır.

Mevzuattaki Yeri

Türk Medeni Kanunu tarafından hükmedilen özel boşanma sebeplerinden olan akıl hastalığı nedeniyle boşanma, kanunun 165’inci maddesinde anılmaktadır. Maddeye göre:

Eşlerden biri akıl hastası olup da bu yüzden ortak hayat diğer eş için çekilmez hale gelirse, hastalığın geçmesine olanak bulunmadığı resmi sağlık kurulu raporuyla tespit edilmek koşuluyla bu eş boşanma davası açabilir.

Akıl Hastalığı Sebebiyle Boşanmanın Şartları

Yasaya göre akıl hastalığı sebebiyle boşanmanın gerçekleşebilmesi için şu şartların olayda var olması gereklidir:

1. Eşlerden biri, evlilik birliği içerisinde akıl hastalığına yakalanmış olmalıdır. Eğer akıl hastalığı evlilikten önce ortaya çıkmışsa ne olacağına yönelik bilgi alt başlıkta verilmiştir. Hastalığın, akıl hastalığı olarak tanımlanması şarttır. Tıp biliminin alanına giren bu konuda rapor alınması gereklidir. Kişinin duruşmadaki haline bakarak, ikrarına dayanarak, tanık dinlenerek, vs ile akıl hastalığının varlığı yönünde karar verilemez. Her olumsuz ya da normal karşılanmayacak davranışın akıl hastalığı olarak nitelendirilmesi mümkün değildir.
2. Ortaya çıkan akıl hastalığı nedeniyle ortak yaşam, diğer eş için çekilmez halde olmalıdır. Bu durumun tespiti mahkemece yapılabilecektir. Akıl hastası olan eşin davranışları diğer eş için tahammül edilemez boyutta olmalıdır. Örneğin eşin sürekli korku içinde yaşaması, kendisine zarar verilmesi ihtimalinin olması, akıl hastası eşin sürekli buhran geçirmesi, vb ortak hayatın çekilmez halde olduğunu kanaatini oluşturur. Her olay kendi içerisinde değerlendirilmelidir.
3. Akıl hastalığı, iyileşemez seviyede bir hastalık olmalıdır. Tedavi ile geçmesi mümkün olan akıl hastalıkları dayanak olarak gösterilip akıl hastalığı nedeniyle boşanma davası açılamaz. Yine bu durumun da bilimsel olarak tespiti gereklidir. Kanaat üzerine karar verilemez. Çelişki bulunması halinde, çelişkinin giderilmesi gereklidir. Akıl hastalığının geçmesinin mümkün olmadığı, resmi sağlık raporu ile ortaya konulmalıdır. Kişilerin beyanları, kabul yeterli görülemez.
4. Davayı açma ehliyeti bulunan taraf, akıl hastası olmayan eştir. Akıl hastası eşin, akıl hastalığına dayanarak evlendirmeyi sonlandırmaya yönelik dava açması söz konusu değildir. Ancak şartları oluşmuşsa diğer sebeplere dayalı boşanma davası açılabilir.

Akıl hastalığı, evlenmeden önce ortaya çıkmışsa ne yapılabilir?

Akıl hastalığı sebebiyle boşanma davası açabilmek için akıl hastalığının evlilik içerisinde ortaya çıkmış olması gereklidir. Akıl hastalığı evlenmeden önce ortaya çıkmışsa evlenme mutlak butlanla batıldır. Dolayısıyla evliliğin iptali istenebilecektir.

Akıl hastalığı bulunan eşe karşı, diğer sebeplerle boşanma davası açılabilir mi?

Yasada belirtilen diğer boşanma sebepleri, temyiz kudretinin varlığı halinde ortaya çıkabilir. Bir akıl hastasının, bu sebeplerde belirtilen davranışlara uygun davranması beklenemeyeceğinden, akıl hastalığı nedeniyle boşanma davası açılmalıdır. Örneğin evlilik birliğinin temelinden sarsılması nedeniyle açılacak boşanma davasında akıl hastası eşe kusur yüklenemeyecektir. Zira bu eşin temyiz kudreti yoktur ve davranışlarından sorumlu tutulamaz. Benzer şekilde örneğin terk sebebiyle boşanma davası açıldığı takdirde, terk eyleminin iradi olması gerektiği dayanağı ile dava reddedilecektir.

Diğer hastalıklar boşanma sebebi midir?

Madde yalnızca akıl hastalığını düzenlemiştir. Hangi hastalıkların akıl hastalığı olduğu ise yasada sayılı değildir. Dolayısıyla alınacak bilimsel raporda hastalığın akıl hastalığı olarak gösterilmesi şart olduğu gibi yukarıda bahsedilen diğer hususları da içermesi gereklidir. Akıl hastalığ ıdışındaki hastalıklar ise boşanma için gerekçe olarak gösterilemez. Ancak şüphesiz ki diğer hastalıkların evlilik birliğini çekilmez hale sokması halinde genel boşanma nedeni olan şiddetli geçimsizlik nedeniyle boşanma davası açılabilir.

Yetkili ve Görevli Mahkeme

Akıl hastalığı nedeniyle boşanma davasında yetkili mahkeme, eşlerin birlikte son altı ayda yaşadıkları ya da eşlerin birinin yerleşim yeri adresinde bulunan mahkemedir. Görevli mahkeme ise aile hukukuna ilişkin davalarda olduğu gibi aile mahkemesidir.

Islah ile Davanın Dayanağı Değiştirmek Mümkün müdür?

TMK madde 165 dayanağı ile açılmış bir davada yargılama sürecinde ıslah ile davanın terk dışında bir sebebe dönüştürülmesi mümkündür. Örneğin bilirkişi raporu geldiğinde eşin akıl hastası olmadığı anlaşıldığında dava ıslah edilerek evlilik birliğinin temelinden sarsılması nedenine dayandırılabilir.