Kişilerin evlenebilmeleri için gerekli şartlardan birisi yaştır. Türk Medeni Kanunu, 17 ve 16 yaşını doldurmuş kişiler için özel düzenleme getirmiştir. Buna göre 17 yaşını dolduranlar ya yasal temsilcilerinin ya da hakim izniyle, 16 yaşını dolduranlar ise hakim izni ile evlenebilirler. Yazı içerisinde olasılıklar ayrıntılı değerlendirilmeye çalışılmıştır.
Mevzuatımızda evlenme ehliyetinin koşulları Türk Medeni Kanunu madde 124-128 arasında düzenlenmiştir. Evlenme engelleri ile bir kısım bilgiyi şu sayfada anlatmıştık. Evlenme ehliyetinin koşullarından birisi yaştır. Yaşı düzenleyen TMK madde 124:
I. Yaş
Madde 124- Erkek veya kadın onyedi yaşını doldurmadıkça evlenemez.
Ancak, hâkim olağanüstü durumlarda ve pek önemli bir sebeple onaltı yaşını doldurmuş olan
erkek veya kadının evlenmesine izin verebilir. Olanak bulundukça karardan önce ana ve baba veya vasi dinlenir.
Yaş hesaplama sayfasında yaşınızı hesaplayabilirsiniz.
Yasaya göre evlenme ehliyetine sahip olmanın bulunulan yaşa bağlı olasılıkları mevcuttur.
TMK madde 11, 18 yaşın doldurulması ile erginliğin başlayacağını, madde 10 ise ayırt etme gücüne sahip ve kısıtlı olmayan her ergin kişinin fiil ehliyetinin bulunduğunu belirtmektedirler. Dolayısıyla, diğer şartları taşıyan ve 18 yaşını doldurmuş kişi, fiil ehliyetinin bulunması nedeniyle evlenebilir. Nikah kıymak için anne babasından ya da hakimden izin alması gerekmez.
Yukarıda da belirtildiği üzere erginlik 18 yaşın doldurulması ile başlar. Dolayısıyla fiil ehliyetine sahip olmak için 18 yaşın doldurulmuş olması zaruridir. 18 yaşına girmek, 18 yaşından gün almak evlenebilmek için tek başına yeterli olmaz. 18 yaşından gün almak kanuna göre 17 yaşını doldurmak anlamına gelir.
TMK madde 124/1, “Erkek ya da kadın 17 yaşını doldurmadıkça evlenemez“, demek suretiyle temelde 17 yaşını dolduran kişinin evlenmesine karşı olmadığını ortaya koyuyor. Ancak 18 yaşını doldurmamış olması nedeniyle 17 yayını doldurmuş kişinin çocuk olduğunu hesaba katarak TMK madde 126/1’de, “Küçük, yasal temsilcisinin izni olmadan evlenemez“, kuralını da ekliyor. Buna göre kural, 17 yaşını dolduran kişinin yasal temsilcisinin izni ile evlenebileceği şeklindedir. Yasal temsilci, çocuk üzerindeki velayet hakkına sahip ana baba olabileceği gibi, vasisi de olabilir.
TMK md 128, evlenmesine izin verilmeyen küçüğün ne yapabileceğini ortaya koymuştur. Buna göre eğer küçüğün evlenmesine yasal temsilcisi haklı bir neden olmadığı halde izin vermiyorsa, küçüğün başvurusu üzerine hakim, küçüğün evlenmesine izin verebilir. Bunu yapmadan öcne hakimin mutlaka yasal temsilciyi dinlemesi, neden küçüğün evlenmesine izin vermediğini sorması gereklidir.
Türk Medeni Kanunu madde 124/2, 16 yaşını dolduranların hangi şartla evlenebileceğini belirtmektedir. Maddeye göre 16 yaşını dolduran bir kişinin evlenebilmesi için, olağanüstü bir durumun ve pek önemli bir sebebin mevcut olması gerekir. Eğer bu durumv e sebep mevcutsa hakim, 16 yaşını dolduran kişinin evlenmesine izin verebilir. Görüleceği üzere kararı verecek olan hakimdir. Bunun için de dava açmak gereklidir. Hakim, olanak varsa karar vermeden önce ana ve baba veya varsa vasiyi dinler. Hangi durumların olağanüstü, hangi sebeplerin pek önemli oldukları sayılı değildir. Hakimin olayın mahiyetine göre değerlendirmesini yapacaktır.
Yukarıda bahsedildiği üzere, 16 yaşını doldurmuş kişinin evlenebilmesi ancak hakimin izni ile mümkündür. Hamile kalmış kişinin evlenmesine izin verilmesi beklenir ancak hakim olayı tüm şartlarıyla değerlendirip, sonucuna göre karar verecektir.
Bu konuda daha önce sorulmuş bir soru:
“Nişanlım 16 yaşını doldurdu, 17’den 5 ay gün aldı. Anne ve babası ayrı. Babaannesini yanında kalıyor. Evlenmemiz için hakim kararı gerekiyormuş. Babaannesi böyle bir dava açabilir mi? Bu arada anne ve babasının daha resmi nikahı var.”
Cevap:
Evlenme kapsamında yaş ile ilgili olarak temel kural, kişinin evlenebilmesi için 17 yaşını doldurmuş olması gerekliliğidir. Nişanlınız 17 yaşını doldurmadığı için, temel kuralı karşılamamaktadır. Ancak yasa bir istisna getirerek “...hâkim olağanüstü durumlarda ve pek önemli bir sebeple onaltı yaşını doldurmuş olan erkek veya kadının evlenmesine izin verebilir.“, demektedir. Dolayısıyla 16 yaşını doldurmuş bir kişinin evlenebilmesi için, olağanüstü bir durum ve pek önemli bir sebebin bulunması ve hakimin izni gerekmektedir. Olağanüstü durumun ve pek önemli bir sebebin var olup olmadığına karar verecek olan mahkemedir. Her durum, kendi şartları ve özellikleri dahilinde değerlendirilir. Bu nedenle, nelerin olağanüstü durum ya da önemli sebep olduğunu saymak mümkün değildir.
Olağanüstü bir durumun ve pek önemli bir sebebin var olduğu varsayılırsa:
Evlenme izni davasını 16 yaşını doldurmuş kişi, velisi ya da vasisi açabilir. Eğer nişanlınızın babaannesi, vasi değilse, davayı açamayacaktır. Ancak belirttiğimiz gibi, bizzat nişanlınız davayı açabilir.
Yargılamada hakim, kişinin anne ve babasını veya vasisini dinleyecektir. Bu dinleme, onların da iznini alma anlamında değildir. Mahkeme, yukarıda belirttiğimiz olağanüstü durumun ve pek önemli bir sebebin var olup olmadığını incelemek amacıyla kişinin anne ve babası veya vasisini dinleyecektir.
17 yaşını doldurmayan(16 yaşını doldurmuş) kişi, salt yasal temsilcisinin izni ile evlenemez. Hakim kararı zorunludur.
Her ne sebeple olursa olsun, en az 16 yaşını doldurmamış kişinin evlenmesi mümkün değildir.
16 yaşını dolduran bir kişinin evlenmesi için(diğer ayrıntılar tamsa) hakim, olağanüstü durumlarda ve çok önemli bir nedenin varlığı halinde izin verebilir. Olağanüstü durum ve önemli sebebin, evliliği gerektirici olması gereklidir. Soruda bahsedilen tecavüz suçu mağdureliği, evliliği gerektirici bir neden olmadığı gibi, yasal yaş sınırının tamamlanmasının beklenmemesine de sebep değildir.
17 yaşında ifadesi, 17 yaşından gün almak anlamına gelir ve 16 yaşını doldurmuş kişi için kullanılır. Dolayısıyla 17 yaşında evlenmek için hakimin evlenmeye izin vermesi gerekir.
Nikah kıymak için 16 yaşını doldurmuş tarafın hakim kararına, 17 yaşını doldurmuş tarafın yasal temsilcisinin iznine ya da hakim kararına ihtiyacı vardır. 18 yaşını dolduran kişi ise, diğer şartlarda sorun yoksa izne gerek duymadan evlenebilir.