Özel Okullarda Çalışan Öğretmenler İşe İade Davası Açabilirler mi?

4857 sayılı İş Kanunu’nun işçileri koruyan en önemli düzenlemelerinden birisi işe iade davasıdır. Kanunun 18’inci maddesi, bazı özelliklerin varlığı halinde işverenin iş sözleşmesini keyfi olarak feshedemeyeceğini belirlemektedir. Aksi halde işçi, süresi içerisinde işverene karşı işe iadesini isteyebilecektir. Konu ile ilgili ayrıntılı bilgiye işe iade davası konusunda yer vermiştik. Özetle işe iade davası açılabilmesi için, işyerinde 30veya daha fazla işçi çalıştırılıyor olmalı, iş akdi sonlandırılan işçinin bu işyerinde en az 6 aylık kıdemi bulunmalı, iş sözleşmesi belirsiz süreli olmalı, iş akdini sonlandıran işveren işçinin yetersizliğine veya davranışlarına ya da işletmeye, işyerine veya işten kaynaklanan bir sebebe dayanmalıdır. Bu sayılanlardan herhangi birinin vakada bulunmaması halinde işçi işe iade davası açabilecektir.

“Özel okullarda çalışan öğretmenler işe iade davası açabilirler mi?” sorusunu cevaplayabilmek için yukarıda sayılan niteliklerin olayda bulunup bulunmadığını araştırmak gerekecektir. Ancak çoğunlukla uyuşmazlık “sözleşmenin belirsiz süreli” olup olmadığı noktasında düğümlenmektedir.

5580 sayılı Özel Öğretim Kurumları Kanunu’na göre özel öğretim kurumundan şunlar anlaşılır:

• Okul öncesi eğitim, ilköğretim, ortaöğretim, özel eğitim okulları ile çeşitli kursları,
• Özel öğretim kursları,
• Uzaktan öğretim yapan kuruluşları,
• Motorlu taşıt sürücüleri kursları,
• Hizmet içi eğitim merkezleri,
• Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezleri,
• Sosyal etkinlik merkezleri,
• Mesleki eğitim merkezleri ile benzeri özel öğretim kurumları

Görüleceği üzere yasa her ne kadar kurumları saymış olsa da kesin olarak sınırlamamıştır. Dolayısıyla değindiğimiz konuya özel bir lisenin öğretmeni de, ehliyet kursu öğretmeni de girmektedir.

Aynı yasanın 9/1 maddesi ise:

Kurumlarda çalışan yönetici, öğretmen, uzman öğretici ve usta öğreticiler ile kurucu veya kurucu temsilcisi arasında yapılacak iş sözleşmesi, en az bir takvim yılı süreli olmak üzere yönetmelikle belirtilen esaslara göre yazılı olarak yapılır.

demek suretiyle bu kurumlarda çalışacak, sayılan çalışanlarla yapılacak iş sözleşmesinin en az bir takvim yılı süreli olmak üzere yapılmasını emretmiştir.

İş hayatının kanunlara sığamayacak kadar çok ayrıntısının bulunması nedeniyle çoğu iş hukuku uyuşmazlığı emsal kararlar ile çözüme bağlanmaktadır. Konumuza ilişkin olarak özel okul öğretmenlerinin işe iade dava haklarının bulunup bulunmadığına dair Yargıtay’ın iş hukuku davalarına bakan iki dairesi farklı kararlar vermekteydi. 9’uncu Hukuk Dairesi, 5580 sayılı yasadaki sözleşme süresinin sözleşmeyi belirli hale getirmediği kanaatiyle özel okul öğretmenlerinin işe iade davası açabileceklerine yönelik karar vermekteydi. 22. Hukuk Dairesi ise aksi kanaatle sözleşmenin belirli süreli olduğu kanaatindeydi. Bu nedenle de işe iade davası açmak mümkün değildir diyordu.

Daire kararlarındaki farkı görüşler nedeniyle Yargıtay İçtihadı Birleştirme Genel Kurulu 23.2.2018 tarih, 2017/1 Esas ve 2018/2 Karar sayılı kararı ile konuya şimdilik son noktayı koymuştur. Verilen karara göre, yasa ve yönetmelik gereği yapılan sözleşmeler her yıl yenilenmesi gereken sözleşmelerdir. Dolayısıyla bunların asgari süreli sözleşmeler olduğunu söylemek yerinde olmayacaktır. Dolayısıyla Özel Öğretim Kurumları Kanunu’ndaki süre, sözleşmeyi belirli süreli yapar ve özel eğitim kurumu öğretmenlerinin işe iade davası açma hakları yoktur. Sözleşmenin yenilenmiş olması da sonucu değiştirmemektedir.

İçtihat gereği, özel okul öğretmenlerinin işe iade davası açmaları bugünkü mevzuata göre mümkün değildir. Sorunun çözümü için yasal düzenleme gereklidir. 5580 sayılı  yasaya eklenecek bir hükümle bu sorunun önüne geçilebilecektir. “Sorun” diyoruz çünkü bir çalışanın iş garantisinin(işe iade hakkı bile bunu tam olarak sağlayamaz) elinden alınması çalışanın geleceğini göremeden çalışmak zorunda olması sonucunu doğurur. Bununla birlikte İş Kanunu’nun lehe yorum ilkesi nedeniyle korunan işçinin bu ayrıcalığını da ortadan kaldırmaktadır.

Özel okullarda çalışan öğretmenler, tarafı olacakları iş sözleşmelerinde bu konuyu dikkate alarak düzenleme talep edebilirler. Düzenleme bulunması halinde işe iade davası açma hakkı olsaydı elde edebilecekleri sonuçları sözleşme ile elde etmeleri mümkün olacaktır.

Açıklamalarla birlikte şunu da belirtmek gerekir ki, kıdem tazminatı ile işe iade davası açma hakkı arasında bak kurulmamalıdır. Özel okul öğretmenleri bazı durumlarda kıdem tazminatına hak edebilmektedirler. Buna bir başka yazıda değinilecektir.