TCK madde 51 – Hapis Cezasının Ertelenmesi

TCK madde 51, hapis cezasının ertelenmesini düzenlemiştir. Hapis cezasının ertelenmesi, işlediği suç nedeniyle 2 yıl (bazı hükümlülüler için 3 yıl) veya daha az hapis cezası alan, öncesinde kasten işlenen bir suç nedeniyle 3 aydan fazla hapis cezası almamış ve gösterdiği pişmanlık nedeniyle tekrar suç işlemeyeceği hususunda mahkemede kanaat oluşturan hükümlünün cezasının belli süre ve şartlarla ertelenmesidir.

TCK madde 51 – Hapis Cezasının Ertelenmesi

5237 sayılı Türk Ceza Kanununun 51’nci maddesi ile düzenlenen hapis cezasının ertelenmesi, ifade olarak özellikle hukukçu olmayanlar için karışıklığa sebep olmaktadır. Zira erteleme, sonraya bırakma demektir. Ertelenen, ilgili sürenin sonunda uygulama alanı bulur. Örneğin 5275 sayılı yasanın 17’nci maddesi, hükümlünün istemiyle infazın ertelenmesini düzenlemektedir. Bu maddede belirtilen şartların bulunması halinde cezanın infazı ertelenebilmektedir. Ancak cezanın ortadan kalkması ya da şekil değiştirmesi söz konusu değildir. Sürenin bitiminde aynı ceza aynı şartlarda yine çekilmek zorundadır. Hapis cezasının ertelenmesinde ise gerçekte bir erteleme yoktur. Hapis cezası şekil değiştirmekte, dönüşmekte ya da başka bir yaptırıma çevrilmektedir. Örneğin 6 ay hapis cezası alan hükümlünün bu hapis cezası ertelendiğinde “Seneye gel, o zaman cezanı çekersin.“, denmemektedir. Bunu yerine “Hapis cezası almış olsan da bunun yerine şunları yaparsan hapis cezanı çektiğini varsayacağız.“, denmektedir. Hatta herhangi bir davranışta bulunmasını istemek de zorunlu değildir. Dolayısıyla TCK 51 için “hapis cezasının ertelenmesi” yerine, hapis cezasının dönüştürülmesi veya benzeri bir ifadenin kullanılması anlam kargaşasının ortadan kalkması için faydalı olacaktır. Anlatım kolaylığı için “hapis cezasının dışarıda çekilmesi” gibi tanımlar bulunsa da, bunlar da TCK 51’i karşılamaktan uzaktır.

TCK madde 51’in Amacı

Madde gerekçesinde yer almasa da TCK 51, özel önlemenin yani suçlunun tekrar suç işlemekten caydırılmasını amaçlamaktadır. Özellikle ilk kez ya da tesadüfen suç işlemiş kişilerin hapis cezası gibi ağır bir yaptırımla karşılaşmasını önleyerek onun, toplumdan, ailesinden, iş ve sosyal hayatından uzaklaşmasına sebep olmamak hedeflenmektedir. Bir taraftan hükümlü ıslah ve tedavi edilerek iyi halli olması teşvik edilirken, hapis cezasının olumsuzluklarından da korunmaktadır. Bilindiği üzere hapis cezası etkili bir ceza türü olmakla birlikte bazen, suçluların yeni suçlardan haberdar olmasına veya diğer suçlularla tanışmasına da sebep olabilmektedir. Belki de ıslah edilmesine bile gerek olmayan bir suçlu hapis cezasını tamamladığında farklı suçlara da yönelmiş bir kişi haline gelebilmektedir. Cezanın infaz kurumları arasında yer alan hapis cezasının ertelenmesi, bu olumsuzluklara imkan tanımamayı hedeflemektedir.

Af Olarak Değerlendendirilebilir mi?

Af, cezayı ya da cezanın infazını ortadan kaldırmaktadır. Ancak hapis cezasının ertelenmesinde ortadan kaldırma değil, dönüştürme söz konusudur. Hatta hükümlünün denetim süresini herhangi bir yükümlülük altında olmadan veya kendisine uzman kişi görevlendirmeden geçirmesine karar verilse dahi, psikolojik olarak hükümlüye bir yaptırım uygulanmaktadır. Bu, iyi halli olma yaptırımıdır. İyi halli olmadığı takdirde hapis cezasını çekmek zorunda kalacağını bilen kişi için bir aftan söz edemeyiz.

Fayda ve Zararları

TCK madde 51 ile düzenlenen hapis cezasının ertelenmesi kurumunun şüphesiz faydaları olduğu gibi zararları da vardır. Faydaların artırılması ve zararlarının azaltılması için yapılması gereken, kurumun bireyselleştirilmesinin itina ile gerçekleştirilmesidir. Her suçlu için aynı hükmün uygulanması, hiçbir suçlu için yükümlülük belirlenmemesi ya da aynı yükümlülüğün belirlenmesi, rehber belirlemekten kaçınılması, vs hallerde kurumun faydasından çok zararı olacaktır.

Faydaları:

  • Özel önleme, hapis cezası çektirilmeden sağlanır. Ayrıca suç tipindeki cezanın hapis cezası olarak kalmasını sağlar.
  • Hükümlü, yaşantısından kopartılmaz. Bu sayede cezadan sonra tekrar topluma karışmak için çaba sarfetmesi gerekmez.
  • İnfaz kurumunda kalanlara nazaran diğer suçlularla tanışma olasılığı azalır.
  • Kamunun hükümlüye yaptığı masraf azalır.
  • Suçlunun ailesi için hem manevi hem maddi zorlukların yaşanmasını önleyebilir.

Zararları:

  • Faydaları kısmında sayılanın aksine özel ve genel önlemenin etkisini azaltabilir. Zira hem suçlu hem toplumda cezasızlık algısı oluşur. Suçlunun yeni suç işlemesi için daha cüretkar olmasını sağlayabilir.
  • Ceza ile cezanın infazı arasında bulunması gereken uyum sağlanamaz.
  • Suçun mağduru için üzüntüye ve adalete olan inancının kırılmasına sebep olur.
  • Kanunun temel düzeniyle de çelişmektedir. Zira suç için belirlenen ceza.

Hapis Cezasının Ertelenme Şartları

TCK 51 ile düzenlenen hapis cezasının ertelenmesi için gerekli zaruri şartlar şunlardır:

  • Sadeec hapis cezası için erteleme mümkündür. Adli para cezası ya da güvenlik tedbirleri için erteleme söz konusu değildir.
  • Cezasının ertelenmesine ilişkin olarak hükümlünün talebi aranmaz.
  • Ertelenebilecek ceza, 2 yıl ve daha az süreli hapis cezalarıdır. 2 yıl dahildir. Eğer hükümlü, suç işlendiğinde 18 yaşını doldurmamış veya 65 yaşını doldurmuş bir kişi ise, ertelenebilecek hapis cezasının üst sınırı 3 yıldır.
  • Hükümlü, daha önce kasıtlı bir suçtan 3 ayı geçen bir hapis cezası almamış olmalıdır.
  • Yargılama sürecinde gösterdiği pişmanlık nedeniyle tekrar suç işlemeyeceği yönünde mahkemede kanaat oluşmalıdır.

Zaruri şartların haricinde bir de takdiri şartlar vardır:

  • Cezanın ertelenmesi, mağdurun veya kamunun uğradığı zararın giderilmesine bağlı tutulabilir. Hapis cezasını çekmeye başlayan kişi zararı giderirse, ertelemeden faydalanabilir.
  • Hükümlü, 1 ile 3 yıl arasında bir denetim süresine tabi tutulabilir. Denetim süresi en az ceza süresi kadar olabilir.
  • Denetim süresinde TCK m.51/4’te belirlenen yükümlülükler uygulanabilir. Bu tedbirlerde amaç hükümlünün meslek ve sanat sahibi olarak toplumla bağını artırmaktır. Denetim süresinde hükümlü için yükümlülük belirlemek mecburi değildir. Yükümlülük belirlenmeden de süreç tamamlatılabilinir.
  • Hükümlünün kötü alışkanlıklardan kurtulmasını ve sorumluluk bilinciyle iyi bir hayat sürmesini sağlamak için kendisine uzman bir rehber atanabilir. Rehber görevlendirilmesi de takdiridir.

Ertelenmenin Sonuçları

Hapis cezasının ertenlemesi ile 2 tür sonuca ulaşmak mümkündür:

  1. Erteleme ile amaçlanan sonuca başarıyla ulaşılır. Hapis cezası ertelenen hükümlü denetim süresi içinde, belirlenmişse yükümlülüklere uyar veya bu süreyi iyi halli olarak geçirir. Bu durumda hapis cezası infaz edilmiş sayılır. Hükümlü, cezaevine girmeden sanki cezaevinde hapis cezasını çekmiş gibi süreci tamamlar. Dikkat edilmesi gereken, suçun ya da hapis cezasının yok sayılmadığıdır. Hükümlünün sicil kaydına suç işlenir.
  2. Erteleme ile istenen sonuca ulaşılmaz. Hükümlü, denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işler ya da belirlenmiş yükümlülüklere, infaz hakiminin uyarısına rağmen ısrarla uymazsa, erteleme ortadan kaldırılır ve hapis cezasının kısmen veya tamamen çektirilmesine infaz hakimi tarafından karar verilir. Bu olasılıkta infaz hakimi, hapis cezasının kısmen mi yoksa tamamen mi çektirilmesi gerektiği ile ilgili gerekçesini de açıklayacaktır.

Hapis cezasının Ertelenmesinin Memuriyete Etkisi

657 sayılı Devlet memurları Kanunu madde 48/5’e göre kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezası almak ve aynı maddede sayılan bazı suçlardan mahkum olmak devlet memuru olmaya ya da memurluğa devam etmeye engeldir. TCK 51, hapis cezasının ertelenmesini sağlasa da mahkumiyeti ortadan kaldırmamaktadır. Dolayısıyla kasten işlenen suçtan dolayı 1 yıl veya daha fazla hapis cezası alınması, bu ceza ertelense dahi memuriyete engel olacaktır. Kanun koyucu, hapis cezası fiilen çekilmese bile ceza çekilmiş gibi davranılmasını istemektedir.

Hapis Cezasının Ertelenmesi ile Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Arasındaki Farkı

TCK madde 51’deki hapis cezasının ertelenmesi ile 5271 sayılı Ceza Muhakamesi Kanunu madde 231’de yer bulan hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB), her ikisine de “ertelenme” denmesi nedeniyle karıştırılabilmektedir. Her ne kadar gerçek bir erteleme olmamakla birlikte TCK 51’in başlığında ertelenme geçtiği için buna erteleme ya da ertelenme demek kabul edilebilir. HAGB’nin ise ertelenme ile hiçbir ilgisi yoktur. Kanun koyucunun ifadesi de hükmün açıklanmasının geri bırakılması şeklindedir. Bir ertelemeden söz edilmemektedir. Kurumlar arasındaki farklar şöyle sıralanabilir:

  • TCK 51’de “suçlu/hükümlü” vardır. HAGB’de “suçlu/hükümlü” yoktur.
  • Hapis cezasının ertelenmesinde suç ve ceza bellidir. HAGB’de herhangi bir suç ya da ceza yoktur.
  • Ertelenmede suç, hükümlünün adli sicil kaydına işlenir. HAGB’de işlenmez.
  • HAGB’de denetim süresi sorunsuz tamamlanırsa davanın düşmesine karar verilir. TCK 51’de ise mahkumiyet kararı vardır.
  • Hükümlünün talebi ertelenme için gerekli değilken, HAGB için mecburidir.

TCK 51

Hapis cezasının ertelenmesi
Madde 51- (1) İşlediği suçtan dolayı iki yıl veya daha az süreyle hapis cezasına mahkûm edilen kişinin cezası ertelenebilir. Bu sürenin üst sınırı, fiili işlediği sırada onsekiz yaşını doldurmamış veya altmışbeş yaşını bitirmiş olan kişiler bakımından üç yıldır. Ancak, erteleme kararının verilebilmesi için kişinin;
a) Daha önce kasıtlı bir suçtan dolayı üç aydan fazla hapis cezasına mahkûm edilmemiş olması,
b) Suçu işledikten sonra yargılama sürecinde gösterdiği pişmanlık dolayısıyla tekrar suç işlemeyeceği konusunda mahkemede bir kanaatin oluşması,
gerekir.
(2) Cezanın ertelenmesi, mağdurun veya kamunun uğradığı zararın aynen iade, suçtan önceki hale getirme veya tazmin suretiyle tamamen giderilmesi koşuluna bağlı tutulabilir. Bu durumda, koşul gerçekleşinceye kadar cezanın infaz kurumunda çektirilmesine devam edilir. Koşulun yerine getirilmesi halinde, infaz hâkimi kararıyla hükümlü infaz kurumundan derhal salıverilir.
(3) Cezası ertelenen hükümlü hakkında, bir yıldan az, üç yıldan fazla olmamak üzere, bir denetim süresi belirlenir. Bu sürenin alt sınırı, mahkûm olunan ceza süresinden az olamaz.
(4) Denetim süresi içinde;
a) Bir meslek veya sanat sahibi olmayan hükümlünün, bu amaçla bir eğitim programına devam etmesine,
b) Bir meslek veya sanat sahibi hükümlünün, bir kamu kurumunda veya özel olarak aynı meslek veya sanatı icra eden bir başkasının gözetimi altında ücret karşılığında çalıştırılmasına,
c) Onsekiz yaşından küçük olan hükümlülerin, bir meslek veya sanat edinmelerini sağlamak amacıyla, gerektiğinde barınma imkanı da bulunan bir eğitim kurumuna devam etmesine, mahkemece karar verilebilir.
(5) Mahkeme, denetim süresi içinde hükümlüye rehberlik edecek bir uzman kişiyi görevlendirebilir. Bu kişi, kötü alışkanlıklardan kurtulmasını ve sorumluluk bilinciyle iyi bir hayat sürmesini temin hususunda hükümlüye öğütte bulunur; eğitim gördüğü kurum yetkilileri veya nezdinde çalıştığı kişilerle görüşerek, istişarelerde bulunur; hükümlünün davranışları, sosyal uyumu ve sorumluluk bilincindeki gelişme hakkında üçer aylık sürelerle rapor düzenleyerek infaz hâkimine verir.(8)
(6) Mahkeme, hükümlünün kişiliğini ve sosyal durumunu göz önünde bulundurarak, denetim süresinin herhangi bir yükümlülük belirlemeden veya uzman kişi görevlendirmeden geçirilmesine de karar verebilir.
(7) Hükümlünün denetim süresi içinde kasıtlı bir suç işlemesi veya kendisine yüklenen yükümlülüklere, infaz hâkiminin uyarısına rağmen, uymamakta ısrar etmesi halinde; ertelenen cezanın kısmen veya tamamen infaz kurumunda çektirilmesine infaz hâkimliğince karar verilir.
(8) Denetim süresi yükümlülüklere uygun veya iyi halli olarak geçirildiği takdirde, ceza infaz edilmiş sayılır.

TCK 51 Emsal Yargıtay Kararları

“… suçu işledikten sonraki yargılama sürecinde pişmanlık gösterip göstermedikleri nazara alınıp tekrar suç işleyip işlemeyecekleri konusunda oluşan kanaat değerlendirilerek cezalarının ertelenip ertelenmeyeceğine karar verilmesi gerekirken, “hükmedilen hapis cezasının süresi dikkate alınarak TCK 51.maddesinin uygulanmasına yer olmadığına” şeklindeki, yasal ve yeterli olmayan gerekçeyle cezalarının ertelenmesine yer olmadığına karar verilmesi…” Yargıtay 17. Ceza Dairesi 2020/9691 E. 2020/6896 K. 1.7.2020

“Tehdit suçu yönünden, sanığın daha önce 3 aydan fazla hapis cezasına mahkumiyeti bulunmadığı gözetilmeden, sabıkalı olduğundan söz edilerek TCK’nın 51. maddesinin uygulanmasına yer olmadığına karar verilmesi…” Yargıtay 4. Ceza Dairesi 2016/2262 E. 2020/5209 K. 11.3.2020

“Sanık hakkında TCK’nun 51/3. maddesi uyarınca belirlenen denetim süresinin ceza miktarından az olamayacağının gözetilmemesi…” Yargıtay 7. Ceza Dairesi 2016/6839 E. 2020/3394 K. 5.3.2020

Yazar: Avukat Erdem Akçay

Konu Hakkında Yorum Yapabilirsiniz

Lütfen Dikkat: Form aracılığı ile "TCK madde 51 – Hapis Cezasının Ertelenmesi" hakkındaki değerlendirmelerinizi, eklemelerinizi, önerilerinizi ya da yorumlarınızı iletebilirsiniz. Sorularınız için iletişim sayfasını kullanınız.