TCK madde 52 – Adli Para Cezası

Türk Ceza Kanunu uygulanabilecek cezaların hapis ve adli para cezası olabileceğine hükmetmektedir. TCK madde 45 – Cezalar konusunda bu ceza türleri incelenmişti. TCK madde 52 ile düzenlenen adli para cezası, mahkumiyet kararı verilen kişinin hesaplanan miktardaki parayı Devlet Hazinesine ödemesidir. İfadedeki adli sözcüğü, idari para cezasının da hukukumuzda yer alması nedeniyle vardır.

Adli para cezası örneğin, bedelsiz senedi kullanma suçunda olduğu gibi hapis cezasıyla beraber (hem hapis hem adli para cezası) verilebileceği gibi, ya hapis ya adli para cezası olarak düzenlenmiş de olabilir. Mesela karşılıksız yararlanma suçunda mahkeme ya hapis ya adli para cezası verebilecektir. Ayrıca TCK madde 50 – Kısa Süreli Hapis Cezasına Seçenek Yaptırımlar uyarınca kısa süreli hapis cezası adli para cezasına çevrilebilmektedir.

Adli Para Cezasının Meblağının Belirlenmesi

Adli para cezasına hükmedecek olan hakim, TCK madde 52 ile belirlenen usule göre ceza miktarını ve ödemenin nasıl yapılacağını düzenleyecektir.

1. Adli para cezası en az 5 ve kanunda aksine bir düzenleme yoksa en fazla 730 gün karşılığı olarak belirlenir. Ceza gün sayısı belirlenirken TCK 3 ve 61’deki cezanın belirlenmesi şartlarına bakılacaktır.
2. Gün karşılığı para cezası en az 20, en fazla 100 Türk Lirası olabilir. Uzun zamandır bu miktarlar değiştirilmemiştir. Enflasyonun etkisiyle adli para cezasının işlevini yitirdiğini ve özellikle caydırıcılık fonksiyonunu karşılayamadığını söylemek hatalı olmaz. Mahkeme, 20 ile 100 TL arasındaki gün karşılığını belirlerken sanığın ekonomik ve diğer şahsi hallerini değerlendirecektir. Dolayısıyla cezanın kişiselleştirilmesi gereklidir. Örneğin ödeme gücü yüksek birine günlük 100 TL üzerinden hesaplama yapılırken, geliri olmayan birine günlük 20 TL üzerinden hesap yapılacaktır. Belirtildiği üzere miktarların artık düşük kalması nedeniyle ehemmiyeti azalsa da, cezanın kişiselleştirilmesine önem verilmelidir.
3. Belirlenen gün sayısı ile gün karşılığı meblağ çarpılarak sonuç adli para cezaya ulaşılacaktır. Hakim kararında hem ceza gün sayısını hem gün karşılığı belirlenen TL miktarını açıklamalıdır.

Cezanın Ödenme Süresi ve Taksitlendirme

TCK 52/4 hakime, adli para cezasının hangi zaman yapılacağı hususunda takdir imkanı vermektedir. Sanığın ekonomik ve şahsi durumu göz önünde bulundurularak ödemeyi yapması için 1 yıllık bir süre verilebilir ya da ödeme taksitlendirilebilinir. Ancak taksitlerin toplam süresi 2 yıldan fazla olamaz. Taksit sayısı da en az 4 olmalıdır. Zira taksitlendirme yapılmasa bile infaz sırasında 3 taksite ulaşmak mümkündür.

Adli Para Cezasının İnfazı

Hem TCK 50 hem TCK 52 kapsamındaki adli para cezasının infazı 5275 sayılı Kanunun 106 ncı maddesi hükmüne göre yerine getirilecektir (Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yönetmelik madde 38 ve 39). Buna göre:

1. Adli para cezasına ilişkin ilam Cumhuriyet Başsavcılığına verilir.
2. Cumhuriyet Savcılığı hükümlüye otuz gün içinde cezanın ödenmesi için ödeme emri gönderir.
3. Takside bağlanmamış cezanın üçte biri bir ay içinde ödenirse, kalan kısım birer ay arayla iki eşit taksitle ödenebilir. Bu taksitlendirmeyi  hükümlü talep etmelidir.

Para Cezasının Ödenmemesi

TCK madde 52/4’e göre kararda, taksite bağlanmış adli para cezasının taksitlerinden birinin ödenmemesi halinde geri kalan kısmın tamamının tahsil edileceği ve ödenmeyen adli para cezasının hapse çevrileceği belirtilir.

Eğer hükümlü kendisine gönderilen tebligata rağmen adli para cezasını süresi içinde ödemezse, Cumhuriyet savcısı ödenmeyen kısımla ilgili günleri hapis cezasına çevirir. Örneğin günlüğü 20 TL’den 50 gün karşılığı adli para cezası alan hükümlünün ödemesi gereken miktar 1.000 TL’dir. Hükümlü 500 TL ödeme yapar ancak kalan kısmı süresinde ödemezse, 500 TL’ye karşılık gelen 25 gün, hapis cezasına çevrilir. Ancak bu hapis cezası da doğrudan cezaevinde çektirilmez. Hükümlüye bir olanak daha sağlanır. 2 saatlik çalışması 1 gün hapse karşılık gelecek şekilde hükümlü, kamuya yararlı bir işte çalıştırılmasına karar verilir. Günlük çalışma da sınırlanmıştır. Buna göre hükümlü günde en az 2, en fazla 8 saat çalışabilir. Eğer hükümlü bu karara da uymazsa, kalan kısmın tamamı açık ceza infaz kurumunda hapis cezası olarak çektirilir.

Çocuklar için adli para cezasının hapis cezasına çevrilmesi söz konusu değildir. Adli para cezası, kamu alacağı olarak görülür ve tahsili yapılır.

Adli para cezasını ödemediği için kamuya yararlı işte çalışmak ya da hapis cezasını çekmek zorunda kalan hükümlü, kalan günlerin ödemesini yaparsa, çalıştırılmasına veya hapis cezasının infazına son verilir.

Adli para cezasının ödenmemesi nedeniyle cezanın kamuya yararlı işte çalıştırılmaya ya da sonrasında hapis cezasına çevrilmesi, tazyik anlamına gelmez. Zira amaç paranın ödenmesi değil, cezanın çektirilmesidir. Hak yoksunluğu bakımından göz önünde bulundurulacak ceza, ister çalışmaya ister hapis cezasına çevrilsin, adli para cezasıdır.

Görüleceği üzere TCK 52 ile düzenlenen adli para cezası da diğer birçok düzenleme gibi hükümlüyü infaz kurumundan uzak tutmayı amaçlayan, ıslahı ve caydırıcılığı kişiyi hürriyetinden mahrum bırakmamakta arayan bir düzenlemedir.

TCK 52

Adlî para cezası
Madde 52- (1) Adlî para cezası, beş günden az ve kanunda aksine hüküm bulunmayan hallerde yediyüzotuz günden fazla olmamak üzere belirlenen tam gün sayısının, bir gün karşılığı olarak takdir edilen miktar ile çarpılması suretiyle hesaplanan meblağın hükümlü tarafından Devlet Hazinesine ödenmesinden ibarettir.
(2) En az yirmi ve en fazla yüz Türk Lirası olan bir gün karşılığı adlî para cezasının miktarı, kişinin ekonomik ve diğer şahsi halleri göz önünde bulundurularak takdir edilir.
(3) Kararda, adlî para cezasının belirlenmesinde esas alınan tam gün sayısı ile bir gün karşılığı olarak takdir edilen miktar ayrı ayrı gösterilir.
(4) Hakim, ekonomik ve şahsi hallerini göz önünde bulundurarak, kişiye adlî para cezasını ödemesi için hükmün kesinleşme tarihinden itibaren bir yıldan fazla olmamak üzere mehil verebileceği gibi, bu cezanın belirli taksitler halinde ödenmesine de karar verebilir. Taksit süresi iki yılı geçemez ve taksit miktarı dörtten az olamaz. Kararda, taksitlerden birinin zamanında ödenmemesi halinde geri kalan kısmın tamamının tahsil edileceği ve ödenmeyen adlî para cezasının hapse çevrileceği belirtilir.

TCK 52 Emsal Yargıtay Kararları

“Suça sürüklenen çocuk hakkında hükmolunan adli para cezasının ödenmemesi durumunda hapse çevrilemeyeceği, ancak 6183 Sayılı Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre tahsili cihetine gidileceği gözetilmeden, tayin edilen adli para cezasının ödenmemesi halinde, TCK’nın 52/4. maddesi uyarınca hapis cezasına çevrileceğine hükmedilmesi hukuka aykırıdır.” Yargıtay 18. Ceza Dairesi 2019/17901 E. 2020/6326 K. 2.6.2020

“Sanık … hakkında hapis cezasının alt sınırdan tayini halinde mutlak surette adli para cezasının da alt sınırdan tayini gerektiği yönünde bir zorunluluk bulunmamakta ise de, sanığın suçtan elde ettiği menfaat miktarının, 21.600 TL, 23.875 TL tutarlarında olduğu, dolayısıyla adli para cezasının da bu miktarlara uygun şekilde “ 2160, 2387 gün” olarak tespiti yerine, yeterli ve yasal gerekçe gösterilmeksizin adli para cezasının elde edilen menfaat miktarının üzerinde olacak şekilde “2400 gün, 2400 gün” olarak belirlenmesi suretiyle sanık hakkında fazla adli para cezası tayini…” Yargıtay 15. Ceza Dairesi 2019/11091 E. 2020/3842 K. 12.5.2020 (Nitelikli dolandırıcılık suçunda 5 bin güne kadar adli para cezası verilebilmektedir.)

“5237 Sayılı TCK’nin 3/1. maddesinde yer alan “suç işleyen kişi hakkında işlenen fiilin ağırlığıyla orantılı ceza ve güvenlik tedbirine hükmolunur.” hükmüne aykırı olarak sanığın sosyal ve ekonomik durumu araştırılmaksızın, işçi olarak çalışan ve aylık 1.000 TL geliri olduğunu beyan eden sanık hakkında hükmolunan 135 gün karşılığı adli para cezasının, gerekçesi gösterilmeden alt sınırdan uzaklaşılarak günlüğü 25 TL’den hesaplanmak suretiyle 5237 Sayılı TCK’nin 52/2. maddesine muhalefet edilmesi…” Yargıtay 3. Ceza Dairesi 2019/18494 E. 2020/4334 K. 3.3.2020

“Hapis cezası alt sınırdan tayin edildiği halde adli para cezası belirlenirken yeterli ve yasal gerekçe gösterilmeksizin, aynı gerekçeyle tam gün sayısının asgari hadden uzaklaşılması suretiyle belirlenerek sanığa fazla ceza tayini…” Yargıtay 15. Ceza Dairesi 2017/12217 E. 2020/1920 K. 12.2.2020