TCK 57, akıl hastaları ile alkol ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde bağımlısı kişilerle ilgili olarak uygulanacak güvenlik tedbirleri ile ilgili hükümler içermektedir. Maddeye göre bu kişiler hakkında koruma ve tedaviye yönelik güvenlik tedbiri uygulanacaktır. Yazıda, TCK madde 57 kapsamında akıl hastalarına uygulanacak güvenlik tedbirleri hakkında bilgilere ve emsal Yargıtay kararlarına yer verilmiştir.
Türk Ceza Kanunu madde 57’e göre akıl hastalarına özgü güvenlik tedbiri, hakkında karar verilen akıl hastasının yüksek güvenlikli sağlık kurumunda koruma ve tedavi altına alınmasıdır. Her ne kadar TCK 57 madde başlığında sadece akıl hastalarına yer verilse de, maddenin son fıkrası suç işleyen alkol ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde bağımlılarına uygulanacak güvenlik tedbirini de kapsamaktadır. TCK 57 ile düzenlenen akıl hastalarına özgü güvenlik tedbirlerinde amaç suçlunun korunması ve iyileştirilmesi olarak belirtilmekle birlikte, güvenlik tedbirinin özü itibariyle de toplumun korunması amaçlanmaktadır.
TCK 57’nin uygulanabilmesi için:
TCK madde 57, suçun işlendiği anda akıl hastası olanlar için geçerlidir. Eğer fail suçu işledikten sonra, yargılama esnasında akıl hastalığına yakalanırsa, hakkında TCK 57 uygulanamayacaktır. Bu durumda akıl hastalığının kovuşturma engeli olma ihtimali ortaya çıkar. Eğer akıl hastalığı kişinin duruşma ehliyetini ortadan kaldıracak boyuttaysa, CMK madde 223/8 uyarınca durma kararı verilecektir.
Akıl hastalığı mahkumiyetten sonra ortaya çıkmışsa, Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanunun 16/1 maddesi uyarınca cezanın infazı geriye bırakılır ve hükümlü TCK 57’de belirtilen sağlık kurumunda koruma ve tedavi altına alınır. Önemli bir husus ise, böyle bir durumda hükümlünün sağlık kuruluşunda geçirdiği sürenin cezaevinde geçirilmiş gibi değerlendirilmesidir.
TCK 32 suçun işlendiği sırada failde bulunan akıl hastalığını derecelendirmiştir:
TCK madde 57 herhangi bir süre belirlememektedir. Akıl hastası için uygulanan güvenlik tedbirinin sona ermesi için, kişinin toplum açısından tehlike yaratmayacak hale gelmiş olması ya da bu tehlikeliliğin önemli ölçüde azalması gereklidir. Bu düzelmenin sağlık kurumunun düzenleyeceği raporda yer alması halinde infaz hakimi güvenlik tedbirini kaldıracaktır. Düzenlenecek raporda, kişinin tıbbi kontrol ve takibinin gerekip gerekmediği, gerekiyor ise bunun süre ve aralıkları da belirtilir. Yapılacak takipte kişinin akıl hastalığının toplum için tehlike arz edecek şekilde arttığı gözlemlenirse, güvenlik tedbiri tekrar uygulanır(TCK 57/4).
Güvenlik tedbiri bir cezanın yanı sıra verilmişse(ceza sorumluluğu olan akıl hastası için), tedbirin ortadan kalkmasının ardından hükümlü cezasını çekecektir. Ancak düzenlenecek sağlık raporunda belirtilmesi halinde, failin aldığı hapis cezası kısmen veya tamamen, infaz hakimi kararıyla akıl hastalarına özgü güvenlik tedbiri olarak da uygulanabilir. Bu durumda tedbirin süresi ile cezanın süresi aynı olacaktır.
Suç işleyen alkol veya uyuşturucu madde bağımlısı kişiler için, bunlara özgü sağlık kuruluşlarında tedavi altına alınmasına yönelik güvenlik tedbiri uygulanır. Amaç toplumun korunması ve kişinin bu bağımlılıktan kurtulmasıdır. Uygulanacak tedavi, kişinin bağımlılıktan kurtulmasına kadar devam eder. Kurtulma, sağlık kurulunca verilecek raporun tedavinin tamamlandığını belirtir nitelikte olması ile mümkündür. Raporun olumlu olması halinde infaz hakimi kişinin serbest bırakılmasına karar verir.
TCK 57 itirazı, akıl hastalarına (ya da bağımlıya) özgü güvenlik tedbirine ilişkin kararın istinaf edilmesi ya da temyiz ile mümkündür. Yapılacak itirazda, TCK madde 57 hükmünde aranan şartların mevcut olmadığına dair açıklama yapılması gerekir. Örneğin suçu işlediği sırada akıl hastası olduğu raporla tespit edilmemiş sanık hakkında TCK 57 hükmü uygulanamayacaktır.
Akıl hastalarına özgü güvenlik tedbirleri
Madde 57- (1) Fiili işlediği sırada akıl hastası olan kişi hakkında, koruma ve tedavi amaçlı olarak güvenlik tedbirine hükmedilir. Hakkında güvenlik tedbirine hükmedilen akıl hastaları, yüksek güvenlikli sağlık kurumlarında koruma ve tedavi altına alınırlar.
(2) Hakkında güvenlik tedbirine hükmedilmiş olan akıl hastası, yerleştirildiği kurumun sağlık kurulunca düzenlenen raporda toplum açısından tehlikeliliğinin ortadan kalktığının veya önemli ölçüde azaldığının belirtilmesi üzerine infaz hâkimi kararıyla serbest bırakılabilir.
(3) Sağlık kurulu raporunda, akıl hastalığının ve işlenen fiilin niteliğine göre, güvenlik bakımından kişinin tıbbi kontrol ve takibinin gerekip gerekmediği, gerekiyor ise, bunun süre ve aralıkları belirtilir.
(4) Tıbbi kontrol ve takip, raporda gösterilen süre ve aralıklarla, Cumhuriyet savcılığınca bu kişilerin teknik donanımı ve yetkili uzmanı olan sağlık kuruluşuna gönderilmeleri ile sağlanır.
(5) Tıbbi kontrol ve takipte, kişinin akıl hastalığı itibarıyla toplum açısından tehlikeliliğinin arttığı anlaşıldığında, hazırlanan rapora dayanılarak, infaz hâkimliğince yeniden koruma ve tedavi amaçlı olarak güvenlik tedbirine hükmedilir. Bu durumda, bir ve devamı fıkralarda belirlenen işlemler tekrarlanır.
(6) İşlediği fiille ilgili olarak hastalığı yüzünden davranışlarını yönlendirme yeteneği azalmış olan kişi hakkında birinci ve ikinci fıkra hükümlerine göre yerleştirildiği yüksek güvenlikli sağlık kuruluşunda düzenlenen kurul raporu üzerine, mahkûm olduğu hapis cezası, süresi aynı kalmak koşuluyla, kısmen veya tamamen, infaz hâkimi kararıyla akıl hastalarına özgü güvenlik tedbiri olarak da uygulanabilir.
(7) Suç işleyen alkol ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde bağımlısı kişilerin, güvenlik tedbiri olarak, alkol ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde bağımlılarına özgü sağlık kuruluşunda tedavi altına alınmasına karar verilir. Bu kişilerin tedavisi, alkol ya da uyuşturucu veya uyarıcı madde bağımlılığından kurtulmalarına kadar devam eder. Bu kişiler, yerleştirildiği kurumun sağlık kurulunca bu yönde düzenlenecek rapor üzerine infaz hâkimi kararıyla serbest bırakılabilir.
“Somut olayda, Mahkemece TCK’nın 32/2. maddesi kapsamında kalan sanığa, ya sadece ceza verilmesi ya da hükmolunan cezanın süresi aynı olmak koşuluyla kısmen veya tamamen akıl hastalarına özgü güvenlik tedbiri olarak uygulanmasına karar verilmesi gerekirken, sanık hakkında cezaya hükmedilmesinden sonra ayrıca 5237 Sayılı Kanun’un 57. maddesi gereğince hükmedilen ceza süresinden de fazla akıl hastalarına özgü güvenlik tedbirine hükmedilmesi hukuka aykırıdır.” Yargıtay 18. Ceza Dairesi 2019/15985 E. 2020/7826 K. 22.6.2020
“… sanığın alkol bağımlısı olduğuna ilişkin dosya içerisinde herhangi bir doktor raporu bulunmaması karşısında, sanığın alkol bağımlılığından kurtulması için 5237 Sayılı Kanun’un 57/7. maddesi gereğince tedavi altına alınmasına karar verilmesinde isabet görülmediğinden…” Yargıtay 4. Ceza Dairesi 2018/7928 E. 2018/22214 K. 20.12.2018
“Akıl hastalığı sebebiyle ceza ehliyetin bulunmadığından bahisle hakkında 5237 sayılı TCK’nin 32/1. maddesi uyarınca ceza verilmesine yer olmadığına ve 57/1. maddesi gereğince bir Akıl Sağlığı Hastanesinde kontrol ve tedavi altına alınmasına karar verilirken, aynı yasanın 57/2. maddesi gereğince “hakkında güvenlik tedbirine hükmedilmiş olan akıl hastası, yerleştirildiği kurumun sağlık kurulunca düzenlenen raporda toplum açısından tehlikeliliğinin ortadan kalktığının veya önemli ölçüde azaldığının belirlenmesi üzerine mahkemece serbest bırakılmasına” dair kısmın yasal sorumluluk olması nedeniyle mahallince karara eklenmesi mümkün görüldüğünden bozma nedeni yapılmamıştır.” Yargıtay 4. Ceza Dairesi 2015/28621 E. 2017/24077 K. 6.11.2017
Hayır. Akıl hastaları için tedavi, bir güvenlik tedbiri olarak uygulanır. Ceza ile birlikte verilmişse, önce güvenlik tedbiri uygulanır.
Akıl hastalarına özgü güvenlik tedbirleri Türk Ceza Kanununda belirtilmiştir. TCK madde 57, akıl hastalarına uygulanacak güvenlik tedbirlerini ortaya koymaktadır.
Akıl hastalarına özgü güvenlik tedbiri, yüksek güvenlikli sağlık kurumlarında koruma ve tedavi altına alınmaktır.
Hayır. Türk Ceza Kanunu yaptırımları cezalar ve güvenlik tedbirleri olarak ikiye ayırmaktadır. Güvenlik tedbirleri korumayı hedefleyen yaptırımdır.