TCK madde 62 – Takdiri İndirim Nedenleri

Türk Ceza Kanunu birbirine benzeyen her olay için aynı ceza verilmesi yerine, cezanın bireyselleştirilmesi yolunu tercih etmiştir. Cezanın bireyselleştirilmesi araçlarından biri de TCK madde 62 ile belirlenen takdiri indirim nedenlerinin cezaya uygulanmasıdır. Takdiri indirim nedenleri olarak kanun, failin geçmişi, sosyal ilişkileri, fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki pişmanlığını gösteren davranışları veya cezanın failin geleceği üzerindeki olası etkilerinin dikkate alınabileceğini sayılı olarak belirlemiştir. Buna göre takdiri indirim hakime, TCK 62/2 ilk cümlede sayılan sebeplerle sınırlı olmak üzere sanığın cezasında indirim yapma imkanı sağlar. İki fıkradan oluşan TCK 62’de önce takdiri indirim nedenlerinin uygulanmasının sonucunu, ikinci fıkrada ise bu nedenlerle ilgili bilgi bulunmaktadır. Fıkraların yer değiştirmesi, maddenin daha kolay anlaşılmasını sağlayabilirmiş.

Takdiri indirim nedenlerinin uygulanarak bir failin cezasında indirim yapılırken, aynı suçun diğer failine benzer indirimin yapılmaması eşitlik ilkesine aykırı olmaz. Zira cezanın bireyselleştirilmesi ile hükümlünün, gereğinden fazla ceza çekmesi önlenmeye çalışılır. Örneğin suçu bir yaşam biçimi haline getirmiş kişinin ıslah edilebilmesi için gereken süre ile tesadüfi suçlunun ıslahı için gereken süre aynı değildir.

Takdiri İndirim Nedeni Olarak Göz Önünde Bulundurulabilecek Hususlar

TCK madde 62/2, takdirim indirim nedeni olarak göz önünde bulundurulabilecek hususları şöyle sıralamıştır:

• Failin geçmişi: Failin sabıkasının bulunmaması, evvelden suç işlememiş olması, topluma yaptığı katkılar, vb indirim nedeni olarak görülebilir. Ancak bu hususların her olayda mutlaka indirim nedeni olarak görülmesinin zaruri olduğu söylenemez. Örneğin yeni kamu personeli olan birinin mesleği ile ilgili bir suça karışması halinde, geçmişte suç işlememiş olmasının değeri bulunmayabilir.
• Failin sosyal ilişkileri: Kişinin geliri, ailevi ya da medeni hali, mesleği, yaşam koşulları, eğitimi, vb sosyal ilişkilerin değerlendirilmesinde dikkate alınabilir.
• Failin suça konu fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki pişmanlığı gösterir davranışları: Failin suçu işledikten sonra pişmanlık göstererek mağdurun zararını gidermesi, özür dilemesi, ortaya çıkan zararı azaltmak için çaba sarfetmiş olması, vb pişmanlığı ortaya koyan davranışlar olarak değerlendirilebilir. TCK 62/2, yargılama sürecindeki pişmanlığı gösterir davranışlara da değer vermektedir. Örneğin gerçeğin ortaya çıkmasına katkıda bulunması pişmanlığın bir göstergesi olabilir. Ancak susma hakkını kullananın pişman olmadığını ya da suçunu kabul edenin pişman olduğunu söylemek her yargılamada mümkün değildir. Olay özelinde hakim bu pişmanlığı değerlendirecektir.
• Cezanın failin geleceği üzerindeki olası etkileri: Cezalandırmanın ıslah, caydırıcılık, vb gibi birçok amacı vardır. Aynı ceza miktarının her suçluda aynı etkiyi göstermesi beklenemez. Örneğin üniversitede öğrenci olan birine verilecek hapis cezası ile eğitimini tamamlamış ya da hiç eğitim almamış bir faile verilecek aynı ceza farklı sonuçlar doğurabilir. Ya da ailesinin geçimini sağlayan bir kişiye verilecek ceza ile benzer durumda olmayan birine verilecek aynı ceza, farklı sonuçlar doğurabilir. Hakim bu hususu da bir indirim nedeni olarak görebilir.

12/5/2022 tarihli ve 7406 sayılı Kanunun 1’inci maddesi ile yapılan değişiklikle, takdirim nedenleri belirli sayı ile sınırlandırılmıştır. Zira yasanın önceki halinde nedenler sayıldıktan sonra “gibi hususlar” denilerek, takdiri indirim nedeni olarak sayılanlara benzer nitelikteki hususları dikkate alınarak hakimin cezada indirime gidebileceği belirtilmekteydi. Toplumda tepkiyle karşılanan “kravat indirimi” uygulamaları nedeniyle kanun koyucu maddede değişikliğe gitmiş ve takdiri indirim nedenlerini sınırlamıştır. Hatta kanun koyucu maddeye, “Ancak failin duruşmadaki mahkemeyi etkilemeye yönelik şeklî tutum ve davranışları, takdiri indirim nedeni olarak dikkate alınmaz.” cümlesini de ekleyerek, “duruşmada kravat takıp, takım elbise giymeyi” takdirim indirim nedeni olarak görmeyi engellemiştir. Aynı kanunla yapılan değişiklikle, indirim nedeni olarak belirlenen hususların gerekçesinin, kararda gösterilmesi gerektiği de belirtilmiştir. Tabii bu son cümlenin aslında bir lüzumu yoktur. Bu cümle olmasa da hakim, verdiği kararın her ayrıntısını tek tek gerekçelendirmelidir.

Takdiri İndirimin Cezaya Etkisi

TCK madde 62/1, takdiri indirim nedeninin varlığı halinde:

• Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine müebbet hapis cezası,
• Müebbet hapis cezası yerine yirmibeş yıl hapis cezası,
• Diğer cezaların ise altıda biri indirilerek belirlenen ceza

verilir. Örneğin normalde 6 yıl hapis cezası alacak failin geçmişi değerlendirildiğinde takdiri indirim nedeni görüldüyse, 6 yılın 6’da 1’i olan 1 yıl düşülerek, sonuçta 5 yıl hapis cezası verilecektir.

Takdiri İndirim Ne Zaman Uygulanır?

Cezanın belirlenmesini düzenleyen TCK madde 61 – Cezanın Belirlenmesi maddesi, uygulamada kullanılacak formülü açıklamaktadır. Takdiri indirim nedeni kendisini TCK 61/5’te göstermektedir. Fıkraya göre mahkeme, TCK 62/1’e göre uygulanacak indirimi sonuç cezayı belirlemeden önceki adımda kullanacaktır. Yani hakim TCK 61’e göre cezayı belirledikten sonra son aşamada takdiri indirimi uygulayıp sonuç cezaya ulaşacaktır.

İyi Hal İndirimi Nedir? TCK 62 ile İlgisi var mıdır?

İyi hal indirimi, ceza yargılamasında failin geçmişinin, sosyal ilişkilerinin, fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki pişmanlığını gösteren davranışlarının veya cezanın failin geleceği üzerindeki olası etkilerinin değerlendirilerek, bu nedenler bulunmadığı takdirde verilecek cezadan TCK madde 61/1’de belirlenen kurallara göre indirim yapılması olarak tanımlanır. Halk dilinde bu ifadenin kullanılması mümkündür tabii ancak hukukta böyle bir ifade ya da terim bulunmamaktadır. Yani iyi hal indirimi hukuki bir ifade değildir. Konunun anlaşılmasını da zorlaştırmaktadır. Sanki yargılamada efendi ve sakin duran, hakim ne derse yapan, sorulara düzgün cevap veren, vs sanığın iyi halli olduğu düşünülecek ve sırf bu davranışları nedeniyle cezasında indirim yapılacak gibi bir düşünce oluşmuştur. Bu kanının oluşmasına sebep olan ise 2022’de yapılan değişiklikten önceki halinde TCK madde 62/2’de “failin … yargılama sürecindeki davranışları” ifadesinin geçmesiydi. Yargılama sürecinde takım elbise giymek, kravat takmak, efendi durmak, vs yargılama sürecindeki davranışlar olduğu için iyi hal göstergesi olarak görülmekteydi. Halbuki böyle bir düşünce yasanın ruhuna aykırıdır. Yargılama sürecindeki davranış, yargılama faaliyeti ile ilgili davranışlar olabilir. Giyim kuşamın yargılama faaliyetiyle bir ilgisinin olmadığı ortadadır. Buna rağmen uygulanan yanlış indirimler sonuçta toplumsal tepkiye ve yasadaki değişikliğe sebep olmuştur.

TCK madde 62’nin konusu olmayan iyi hal veya iyi halli olmak, Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Kanun ve bu kanun dayanağıyla çıkartılmış Gözlem ve Sınıflandırma Merkezleri ile Hükümlülerin Değerlendirilmesine Dair Yönetmeliğin konusudur. Yönetmeliğin 3/i maddesinde iyi hallilik tanımlanmıştır. Buna göre iyi hallilik:

“Hükümlü hakkında ceza infaz kurumlarında bulundukları tüm aşamalarda, ceza infaz kurumlarının düzen ve güvenliği amacıyla konulmuş kurallara uyup uymadığı, haklarını iyi niyetle kullanıp kullanmadığı, yükümlülükleri eksiksiz yerine getirip getirmediği, uygulanan iyileştirme programlarına göre toplumla bütünleşmeye hazır olup olmadığı, tekrar suç işleme ve mağdura veya başkalarına zarar verme riskinin düşük olup olmadığına ilişkin olarak yapılacak işlemlerde; katıldığı eğitim-öğretim ve iyileştirme programları ile sosyal ve sportif faaliyetler, kültür ve sanat programları, aldığı sertifikalar, kitap okuma alışkanlığı, diğer hükümlü ve tutuklular ile ceza infaz kurumu görevlileri ve dışarıyla olan ilişkileri, işlediği suçtan dolayı duyduğu pişmanlığı, ceza infaz kurumu kuralları ile kurum bünyesindeki çalışma kurallarına uyumu, aldığı ödüller ve disiplin cezaları dikkate alınmak suretiyle idare ve gözlem kurulunca yapılan ve iyileşme düzeyini gösteren değerlendirmeyi“

ifade eder. İyi halli olan hükümlü ise CGTİK’in sağladığı imkanlardan faydalanır. Örneğin kurumdaki infaz süresini iyi halli olarak geçiren mahkum, koşullu salıverilmeden faydalanabilecektir.

TCK 62

Takdiri indirim nedenleri
Madde 62– (1) Fail yararına cezayı hafifletecek takdiri nedenlerin varlığı halinde, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine, müebbet hapis; müebbet hapis cezası yerine, yirmibeş yıl hapis cezası verilir. Diğer cezaların altıda birine kadarı indirilir.
(2) Takdiri indirim nedeni olarak, failin geçmişi, sosyal ilişkileri, fiilden sonraki ve yargılama sürecindeki pişmanlığını gösteren davranışları veya cezanın failin geleceği üzerindeki olası etkileri göz önünde bulundurulabilir. Ancak failin duruşmadaki mahkemeyi etkilemeye yönelik şeklî tutum ve davranışları, takdiri indirim nedeni olarak dikkate alınmaz. Takdiri indirim nedenleri kararda gerekçeleriyle gösterilir.

TCK 62 Emsal Yargıtay Kararları

“Sanık hakkında takdiri indirim nedeninin her bir hüküm yönünden ayrı ayrı değerlendirilip uygulanması gerekirken, görevi yaptırmamak için direnme suçunda 5237 Sayılı Kanun’un 62. maddesi uyarınca indirim uygulanmasına karşın, hakaret suçunda sanık lehine olan anılan madde hükmünün uygulanmaması da hukuka aykırı bulunmuştur.” Yargıtay 18. Ceza Dairesi 2019/23503 E. 2020/7823 K. 22.6.2020

“Sanığın cezalarından 5237 Sayılı TCK’nin 62. maddesi uyarınca indirim yapılırken dosya kapsamıyla uyumsuz şekilde ikrarının da gerekçelerden biri olarak gösterilmesi…” Yargıtay 3. Ceza Dairesi 2020/2375 E. 2020/6216 K. 9.6.2020

“”Şahsi ve sosyal durumu, geçmişi” şeklinde yetersiz ve dosya kapsamıyla uyuşmayan gerekçelerle hakkında TCK 62. maddesinin uygulanmasına yer olmadığına karar verilmesi…” Yargıtay 20. Ceza Dairesi 2017/66 E. 2017/6887 K. 7.12.2017

“Sanık … hakkında silahlı terör örgütü üyesi olmamakla birlikte örgüt adına suç işlemek suçundan hüküm kurulurken, yargılama aşamasındaki olumlu tutum ve davranışları gerekçesiyle 5237 Sayılı TCK’nın 62. maddesi uyarınca takdiren 1/6 oranında indirim yapılmasına rağmen, silahlı terör örgütünün propagandasını yapmak suçu yönünden yargılama aşamasındaki olumsuz tutum ve davranışları gerekçe gösterilerek TCK’nın 62. maddesi uyarınca uygulama yapılmayarak çelişkiye sebebiyet verilmesi…” Yargıtay 16. Ceza Dairesi 2015/6886 E. 2017/5567 K. 1.11.2017