TCK madde 59 – Sınır Dışı Edilme

TCK madde 59, ceza yargılaması sonucunda suç işlediğine karar verilen ve hapis cezasına mahkum edilen yabancıların sınır dışı edilmelerini düzenlemektedir. Türk Ceza Kanunu yabancıların sınır dışı edilmelerinde usul ya da esası düzenlememiş, şartların oluşması halinde İçişleri Bakanlığına bildirimde bulunulacağını belirlemekle yetinmiştir. Zira sınır dışı edilme aslen 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu(YUKK) kapsamında düzenlenmiştir(madde 52-60).

Sınır Dışı Edilme Şartları

TCK 59’ya göre İçişleri Bakanlığına bildirimde bulunmak için gerekli şartlar şunlardır:

1. Kişi yabancı olmalıdır. Türk vatandaşları zaten sınır dışı edilemezler.
2. Kişi işlediği suç nedeniyle hapis cezasına çarptırılmış olmalıdır. Madde hapis cezasının süresinde herhangi bir sınırlama yapmamış olup, cezanın türünün hapis cezası olacağını belirtmekle yetinmiştir. Dolayısıyla adli para cezası, idari para cezası, disiplin ya da tazyik hapsi, vb yaptırımlar TCK 59 ile belirlenen yabancının sınır dışı edilmesi kapsamı dışındadır.
3. Hapis cezasının koşullu salıverilme ya da denetimli serbestlik tedbiri dışında kalan süresi infaz edilir.
4. Denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezanın infazına ya da koşullu salıverililmeye karar verilmeli veya her halde cezanın infazı tamamlanmalıdır.

TCK madde 59’daki Sorun

Suç işleyen yabancının sınır dışı edilmesi ile ilgili TCK 59’un ilk hali şu şekildeydi:

İşlediği suç nedeniyle iki yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına mahkum edilen yabancının, cezasının infazından sonra derhal sınır dışı edilmesine de hükmolunur.

31.03.2005 tarih ve 5328 sayılı kanunla madde, günümüzdeki halini almıştır. İlk halinde kanun maddesi sınır dışı hususunda karar verme konusunda ceza mahkemesi hakimini görevli kıldığı gibi, sınır dışı kararını da takdir dışı bırakmaktaydı. Belirtilen süreye uygun ceza alan yabancının sınır dışı edilmesine de karar verilmeliydi.

Yapılan değişiklikle hapis cezasının süresi önemsiz hale gelmiştir. Buna göre hapis cezasının süresine artık bakılmayacaktır. Bir diğer değişiklik ise sınır dışı kararını verme yetkisi hakimden alınmıştır. Aşağıda belirtileceği üzere bu konuda takdir idareye bırakılmıştır.

TCK 59’daki değişiklik öncesinde sınır dışı için cezanın infazı şart koşulmaktaydı. Doğrusu da buydu. Zira verilen cezanın tamamen çektirilmesi, TCK 1’de belirlenen amaçlarının yerine getirilmesi açısından hayati önem taşır. Örneğin cezanın tamamen çektirilmemesi halinde suç işlenmesini önlemenin en temel yollarından biri olan caydırıcılık sağlanamayacaktır. Maddede yapılan değişiklik, bazı hallerde infazın tamamlanmasına gerek olmadığı sonucunu doğurmuştur. TCK madde 59’a göre yabancının denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezasının infazına veya koşullu salıverilmesine karar verildikten sonra İçişleri Bakanlığına bildirimde bulunulacaktır. Böyle bir halde idare tarafından, ceza tamamen infaz edilmeden yabancının sınır dışı edilmesi halinde, denetimli serbestlik ya da koşullu salıverilmenin anlamlarının kalmayacağı gibi ceza da tamamen infaz edilmemiş olacaktır. Yabancı ve vatandaş arasında da cezanın infazı açısından eşitsizlik ortaya çıkacaktır.

Ceza İnfaz Kurumlarının Yönetimi ile Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkında Yönetmelik madde 52, bu sorunun denetimli serbestlikle ilgili kısmını az da olsa çözmektedir:

Sınır dışı edilme

MADDE 52- (1) 5237 sayılı Kanunun 59 uncu maddesine göre sınır dışı işlemi uygulanabilecek hükümlüler hakkında aşağıdaki esaslar uygulanır:

a) Mahkemece sınır dışı işlemi uygulanabilecek ilâm Cumhuriyet başsavcılığına gönderilir. Cumhuriyet başsavcılığınca, bu ilâm infaz defterine kaydedilir ve o yer en üst emniyet makamına ve göç idaresi birimlerine gönderilir.

b) (Değişik:RG-12/11/2021-31657-CK-4773/21 md.) Yabancı uyruklu hükümlülerin ülkede kalmasının, siyasi, idari ve kamu güvenliği açısından, sakıncalı olup olmadığı, sınır dışı edilmesi gerekip gerekmediği hususunda Cumhuriyet başsavcılığı aracılığıyla İçişleri Bakanlığından görüş sorulur. Ülkede kalmasında sakınca olduğu bildirilen hükümlülerin salıverileceği tarih, koşullu ya da hak ederek salıverilme halinde o yer en üst emniyet makamına ve göç idaresine; cezanın denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak infazı suretiyle salıverilme halinde ayrıca denetimli serbestlik müdürlüğüne bildirilir. Salıverilme tarihinde hükümlü sınır dışı işlemlerine esas olmak üzere kolluğa teslim edilir. Hükümlünün denetimli serbestlik kapsamında bir yükümlülüğünün bulunması durumunda, serbest bırakılmaksızın, kolluk eşliğinde denetimli serbestlik müdürlüğüne müracaatı sağlanır.

c) Kanun hükümlerine ve durumlarına göre kurumda barındırılmayan hükümlüler hakkında sınır dışı edilmeyle ilgili işlemler göç idaresi birimlerince yürütülür.

(2) Bu maddeye göre hükümlüler hakkında sınır dışı edilme işlemleriyle ilgili gerekli değerlendirmeler İçişleri Bakanlığınca yapılır.

Yönetmeliğin 52/1-b bendinde hükümlü yabancının denetimli serbestlik kapsamında bir yükümlülüğünün bulunması halinde, doğrudan sınır dışı edilmeyerek denetimli serbestlik müdürlüğüne müracaatının sağlanacağı belirtilmektedir. Dolayısıyla hükümlünün denetim süresini yükümlülüğüne uyarak geçireceği, sonra sınır dışı edileceği ortadadır. Ancak yükümlülük belirlenmeyen hallerde, denetimli serbestlik süresinin tamamlanması beklenmeyeden sınır dışı etmek mümkün gözükmekte.

Aynı şekilde ülkede kalmasında sakınca olduğu bildirilen hükümlünün koşullu salıverilmesi halinde de kişi doğrudan kolluğa teslim edilecektir. Dolayısıyla burada da koşullu salıverilme süresi beklenmeden sınır dışı işlemi gerçekleşecektir.

YUKK madde 55’e Göre Haklarında Sınır Dışı Kararı Alınamayacaklar

TCK 59 sınır dışı edilme konusunda mahkemeyi karar mercii olarak görmemiş, mahkemenin idareye bildirimde bulunacağını belirlemiştir. İdare ise aşağıda sayılanlar hakkında sınır dışı kararı veremeyecektir. Bu kapsama TCK 59 kapsamındaki yabancı hükümlüler de girmektedir. Haklarında sınır dışı edilme kararı verilemeyecek olanlar:

a) Sınır dışı edileceği ülkede ölüm cezasına, işkenceye, insanlık dışı ya da onur kırıcı ceza veya muameleye maruz kalacağı konusunda ciddi emare bulunanlar
b) Ciddi sağlık sorunları, yaş ve hamilelik durumu nedeniyle seyahat etmesi riskli görülenler
c) Hayati tehlike arz eden hastalıkları için tedavisi devam etmekte iken sınır dışı edileceği ülkede tedavi imkânı bulunmayanlar
ç) Mağdur destek sürecinden yararlanmakta olan insan ticareti mağdurları
d) Tedavileri tamamlanıncaya kadar, psikolojik, fiziksel veya cinsel şiddet mağdurları

TCK 59

Sınır dışı edilme
Madde 59-
İşlediği suç nedeniyle hapis cezasına mahkûm edilen yabancı, denetimli serbestlik tedbiri uygulanarak cezasının infazına veya koşullu salıverilmesine karar verildikten ve her halde cezasının infazı tamamlandıktan sonra, durumu, sınır dışı işlemleriyle ilgili olarak değerlendirilmek üzere derhal İçişleri Bakanlığına bildirilir.