TCK madde 60 – Tüzel Kişiler Hakkında Güvenlik Tedbirleri

İşlenen suçtan dolayı haklarında cezaya hükmedilemeyen tüzel kişiler hakkında güvenlik tedbiri uygulanabilmektedir. TCK madde 60'a göre bu güvenlik tedbirleri müsadere ve faaliyet izninin iptali şeklinde kendini göstermektedir. Yazı içeriğinde tüzel kişiler hakkında güvenlik tedbirleri, tedbir uygulanabilmesinin şartları ve ilgili Yargıtay kararları yer almaktadır.

TCK madde 60 – Tüzel Kişiler Hakkında Güvenlik Tedbirleri

5237 sayılı Türk Ceza Kanunu, İkinci Bölümünde güvenlik tedbirlerine yer vermekte olup, öncelikle gerçek kişilere uygulanacak güvenlik tedbirlerini belirlemiştir. TCK madde 60’da ise tüzel kişiler hakkında karar verilebilecek güvenlik tedbirleri açıklanmaktadır. Tüzel kişiler hakkında güvenlik tedbirleri, işlenen bir suç ile bağlantılı olması nedeniyle tüzel kişinin faaliyet izninin iptal edilmesi ile bu tüzel kişinin eşya ve kazancının müsadaresini içermektedir. Öncelikle belirtmek gerekir ki, TCK 60/4 gereği olarak tüzel kişiler hakkında güvenlik tedbiri uygulayabilmenin ilk şartı, suçla ilgili olarak bu tedbirin uygulanabileceğini belirten özel düzenlemenin bulunmasının gerekliliğidir. Yani her suç tipi için hakim tüzel kişi hakkında güvenlik tedbiri uygulayamaz. Önüne gelen suç türüne ilişkin olarak kanunda tedbirin uygulanacağı belirtilmiş olmalıdır.

Tüzel Kişi Nedir?

4721 sayılı Türk Medeni Kanunu madde 47’ye göre tüzel kişi, kendi malvarlığı olan kişi toplulukları veya belirli bir amaca özgülenmiş bağımsız mal topluluklarıdır. Amacı hukuka veya aykırı olan topluluklar tüzel kişi sayılmazlar. Tüzel kişi için şirketler, vakıflar, dernekler, belediyeler örnek olarak gösterilebilir.

Tüzel Kişiler Hakkında Uygulanabilecek Güvenlik Tedbirleri

Türk Ceza Kanunu ceza olarak hapis ve adli para cezasının uygulanabileceğine hükmetmektedir. Hapis cezasının tüzel kişiye uygulanması zaten mümkün değildir. Her ne kadar adli para cezasının tüzel kişi için de uygulanabileceğini düşünmek mümkün olsa da, TCK 20 – Ceza Sorumluluğunun Şahsiliği maddesi buna engel olmaktadır. Maddenin ikinci fıkrası kesin bir şekilde “Tüzel kişiler hakkında ceza yaptırımı uygulanamaz.“, demektedir. Zira ilk fıkrada dile getirildiği üzere ceza sorumluluğu şahsidir. Tüzel kişinin suç işlemesi mümkün değildir. Suçu işleyen, tüzel kişiyle bağı olsa da gerçek kişidir. Örneğin şirketin müdürü ya da ortağı suçu işler. Özel hukuka göre gerçek kişilerden bağımsız, kendi başına bir kişiliği olan tüzel kişiyi cezalandırmak da bu nedenle mümkün değildir. Ancak kanun tüzel kişi için güvenlik tedbirinin uygulanabileceğini belirlemiştir.

TCK madde 60, tüzel kişiler hakkında 2 çeşit güvenlik tedbirinin uygulanabileceğini belirlemektedir. Bunlar şöyle açıkalanabilir:

Tüzel Kişinin Faaliyet İzninin İptali

Tüzel kişinin faaliyet izninin iptal edilebilmesi için TCK madde 60/1’deki şartların gerçekleşmiş olması gerekir:

  1. Bu güvenlik tedbirinin uygulanabilmesi için özel hukuk tüzel kişisine faaliyet izninin kamu kurumu tarafından verilmiş olması gereklidir. Örneğin döviz bürosu işletebilmek için özel izin gereklidir.
  2. Suç, tüzel kişinin organ veya temsilcisinin katılımıyla işlenmelidir. Örneğin şirketin işçisinin işlediği bir suç söz konusu ise şirket hakkında bu güvenlik tedbiri uygulanamayacaktır.
  3. Suç, tüzel kişinin faaliyet için aldığı iznin verdiği yetkinin kötüye kullanılması suretiyle işlenmelidir. Yani suç ile izin arasında bağlantı bulunmalıdır. İznin kapsamı dışındaki konularda işlenen suçlarda bu tedbir uygulanamayacaktır.
  4. Suç, tüzel kişinin yararına işlenmelidir.
  5. İznin iptali için suçun taksirle işlenmesi yeterli görülmemektedir. Suç mutlaka kasten işlenen bir suç olmalıdır.
  6. Suçu işleyen temsilci ya da organın üyesi, cezaya mahkum edilmelidir. Cezanın adli para cezası ya da hapis cezası olması önemli değildir.

Bu şartların oluşması halinde tüzel kişinin kamu kurumundan aldığı izin, TCK madde 60/3 bunu engellemiyorsa, iptal edilecektir. İptalde kanun koyucu, her ne kadar TCK 60/3 takdir içerse de, hakime takdir imkanı tanımamaktadır.

Tüzel Kişi Hakkında Müsadere Hükümlerinin Uygulanması

Türk Ceza Kanunu müsadere güvenlik tedbirine ilişkin olarak TCK madde 54 – Eşya Müsaderesi (Zoralım) ve TCK madde 55 – Kazanç Müsaderesi düzenlemelerini içermektedir. Gerçek şahıslarda olduğu gibi bu müsadere güvenlik tedbiri tüzel şahıslar için de uygulanabilecektir. TCK madde 60 müsadere hususunda tüzel kişilere özgü bir düzenlemeye gitmemiş, genel şartların oluşması halinde tedbirin uygulanacağına hükmetmiştir. Dolayısıyla ceza yargılamasında bakılacak olan TCK 54 ve 55’inci maddelerdir.

Tüzel Kişiler Hakkında Güvenlik Tedbiri Uygulanamayacak Haller

Gerçek kişilere nazaran tüzel kişilere uygulanacak güvenlik tedbirleri, gerçek kişinin faaliyeti ile ilişki içinde olan üçüncü şahısları daha çok etkiler. Örneğin şirketin eşyasına uygulanabilecek müsadere, işlenen suçla hiç ilgisi olmayan işçileri de etkileyebilecektir. Kanun koyucu bu ihtimali düşünerek TCK 60/3’te genel bir ifade ile hakime araştırma görevi vermiştir. Hakim uygulanacak güvenlik tedbirinin işlenen fiile nazaran daha ağır sonuçlara sebebiyet verip vermeyeceğini araştıracak, eğer daha ağır sonuçlar ortaya çıkacaksa güvenlik tedbirine hükmetmeyecektir. Mesela faaliyet izinin iptali çalışanların işlerini kaybetmelerine sebep olacaksa, bu durum değerlendirilmelidir.

TCK 60

Tüzel kişiler hakkında güvenlik tedbirleri
Madde 60- (1) Bir kamu kurumunun verdiği izne dayalı olarak faaliyette bulunan özel hukuk tüzel kişisinin organ veya temsilcilerinin iştirakiyle ve bu iznin verdiği yetkinin kötüye kullanılması suretiyle tüzel kişi yararına işlenen kasıtlı suçlardan mahkûmiyet halinde, iznin iptaline karar verilir.
(2) Müsadere hükümleri, yararına işlenen suçlarda özel hukuk tüzel kişileri hakkında da uygulanır.
(3) Yukarıdaki fıkralar hükümlerinin uygulanmasının işlenen fiile nazaran daha ağır sonuçlar ortaya çıkarabileceği durumlarda, hakim bu tedbirlere hükmetmeyebilir.
(4) Bu madde hükümleri kanunun ayrıca belirttiği hallerde uygulanır.

TCK 60 Yargıtay Kararları

“Mahkemece, 5977 Sayılı Kanun’un 15/5. Maddesinde aranan “a- ) Bu maddede yer alan suçlardan her hangi birisinin, b- ) bir tüzel kişinin faaliyeti çerçevesinde ve c- ) o tüzel kişinin yararına olarak işlenmesi” şartlarının, ( suçun mutlaka kamu davasında yargılanan sanık tarafından işlendiği şartı aranmaksızın ) gerçekleşip gerekleşmediği hususunda, ilgili bakanlıktan izin belgesinin içeriği, süresi ve adı geçen tüzel kişinin faaliyetinin kapsamı, halen geçerli olup olmadığı sorulmak suretiyle yeterince araştırma, inceleme ve değerlendirme yapılmaksızın eksik kovuşturma sonucu tüzel kişi hakkında idari para cezasına ve TCK’nın 60. maddesinde belirtilen iznin iptali güvenlik tedbirine hükmedilmesi…” Yargıtay 19. Ceza Dairesi 2018/4499 E. 2018/8932 K. 17.9.2018

“TCK’nın 242/1. maddesine göre; tefecilik suçunun işlenmesi suretiyle yararına haksız menfaat sağlanan tüzel kişiler hakkında, bunlara özgü güvenlik tedbirlerine hükmolunması gerekmesine rağmen, sanıkların ortağı olduğu şirket hakkında TCK’nın 60. maddesindeki güvenlik tedbirlerinin uygulanmaması, aleyhe temyiz olmadığından bozma nedeni yapılmamıştır.” Yargıtay 5. Ceza Dairesi 2012/11217 E. 2013/325 K. 14.1.2013

Sık Sorulan Sorular

Tüzel kişiler hakkında verilebilecek güvenlik tedbirleri, özel hukuk tüzel kişisine verilen faaliyet izninin iptali ve eşya ya da kazanç müsaderesidir.

Hayır. Tüzel kişiler hakkında ceza verilemez ancak haklarında güvenlik tedbirine karar verilebilir.

Olamaz. Sanık gerçek kişidir. Ancak gerçek kişilere ceza verilebilir.

Yazar: Avukat Erdem Akçay