Arabuluculuk Görüşmesinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

6325 sayılı Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu ve Hukuk Uyuşmazlıklarında Arabuluculuk Kanunu Yönetmeliği ile hukuk hayatımızda hayat bulan arabuluculuk kurumu, temelde ihtiyari yani seçimlik bir uzlaşı yoludur. Ancak kanun koyucu, işçi alacakları, iş hukukundan kaynaklanan tazminatlar, işe iade, ticari alacak ve ticari tazminatlarda dava açmadan önce arabuluculuk yolunun kullanmasını zaruri tutmuştur. Bu başvuru dava şartıdır. Dolayısıyla arabuluculuk yoluna gidilmeden bu konularda açılacak davalar, dava şartı yokluğu nedeniyle reddedilecektir. İşçi – işveren ve ticari uyuşmazlıklarda arabuluculuk hakkında bilgi daha önce verilmişti. Bu yazıda ise basit gibi gözükmekle birlikte oldukça kapsamlı ayrıntılardan oluşan arabuluculuk görüşme ve toplantılarında dikkat edilmesi gereken hususlara değinmeye çalışılacaktır.

Arabuluculuk Başvurusunda Dikkat Edilmesi Gerekenler

Arabuluculuk toplantılarına geçmeden önce başvuru aşamasına değinmek faydalı olacaktır. Arabuluculuk başvuruları 2 yolla yapılabilmektedir.

İlk yolda taraflar beraber bir arabulucu ismi üzerinde anlaşarak bu yolu kullanabilirler. Tek tarafın seçtiği arabulucuyu diğer tarafın kabul etme zorunluluğu bulunmamaktadır. Uyuşmazlık anlarında ortak bir arabulucu ismi üzerinde anlaşmanın pek kolay olmayacağı malumdur. Bu nedenle taraflar arasında sözleşme yapılırken belli bir arabulucu ismi üzerinde anlaşmak daha faydalı olacaktır. Arabulucu, yasanın kendisine yüklediği sorumlulukları her şartta yerine getirmelidir. Bu sorumlulukların başlıcaları, gizlilik ve tarafsızlıktır. Uyuşmazlık hakkında yorumda bulunmak, hukuki tavsiyede bulunmak, vb arabulucunun kaçınması gereken davranışlardır. Bu ve diğer unsurlar değerlendirilerek, iki tarafa da eşit mesafede, yükleneceği işi layıkıyla yapacak bir isimde taraflar anlaşılarsa, arabuluculuk süreci de başlayabilecektir. Dikkat edilmesi gereken önemli bir husus da, arabuluculuk sürecinin tarafların memnuniyeti ile bitmesidir. Anlaşma ya da anlaşamama halinde taraflar süreci memnun olarak tamamlamalıdır. Bir memnuniyetsizlik varsa, süreç gerektiği gibi sürdürülememiş anlamı çıkabilir.

İkinci ve daha çok kullanılan yolda ise taraflardan birisi tarafından arabuluculuk bürolarına yapılan başvurular ile arabuluculuk sisteminden otomatik olarak bir arabulucunun dosyaya atandığı yöntemdir. Arabulucuların, son öneri haricinde sürece müdehale edememeleri nedeniyle, uyuşmazlık konularında uzmanlığa sahip olmalarının pek önemli olmadığı ve arabulucunun sistemden rastgele atanmasının daha faydalı olduğu kanatindeyiz. Arabuluculuk büroları adiyelerde bulunmaktadır. Arabuluculuk başvurusundan önce, hangi kalemlerde talepte bulunulacağı ve hangi büronun yetkili olduğu değrlendirilmelidir. Başvuru sırasında belirtilmese dahi arabuluculuk sürecinde yeni kalemleri sürece dahil etmek mümkündür. Ancak en başta kalemlerin belirlenmesi, sağlıklı bir sürecin sağlanması açısından oldukça önemlidir.

Arabuluculuk Görüşmesinde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Tarafları bir araya getiren arabulucu, tarafları yönlendiremez ve onlara hukuki bilgi veremez. Arabulucuyu, hakim, hakemle ya da avukat ile karıştırmamak gereklidir.

1. Taraflar uyuşmazlıkla ilgili tüm bilgiyi kendileri edinerek toplantıya katılmalılardır. Bu nedenle toplantıya gitmeden önce(eğer arabulucu başvurusundan önce hukuki destek alnmamışsa), hangi kalemlerde hangi alacakların hangi miktarda talep edilebileceği önceden tespit edilmelidir. Örneğin haksız şekilde işten çıkarıldığını düşünen işçi hangi haklara sahiptir? Hangi hakları için arabulucuya başvurmalıdır? Öncelikle talep edilebilecekler tespit edilerek süreç, işe iade, kıdem tazminatı, ihbar tazminatı, ücretler, vb’den hangilerinin arabuluculuk görüşmelerinde gündeme getirilmesi gerektiği belirlenmelidir.
2. Kalemler tespit edildikten sonra eğer bir alacak söz konusu ise hangi alacak için hangi miktarın talep edelebileceği belirlenmelidir. Örneğin kıdem tazminatı talep eden işçinin, en azından ortalama bir kıdem tazminatı miktarı belirlemesi zaruridir. Aksi halde, gündeme gelebilecek olan “pazarlıkta” alt ve üst sınırını bilemeyecektir. 4 yıllık kıdeme sahip işçinin 3.000,00-TL kıdem tazminatı isteyerek görüşmeye katılması, kıdem tazminatının nasıl hesaplanacağından haberdar olmadığını ve karşı tarafça yönlendirilebileceğini ortaya koyar. Halbuki aynı işçi arabuluculuk görüşmesine, 16.860,79-TL kıdem tazminatına hak ettiğini bilerek ve bu rakamında da doğru olduğunu karşı tarafa ispat edecek veri ile katılmış olsa, bu kez karşı taraf hem daha kolay ikna olacak hem de pazarlık sınırını oldukça yukarıda tutacaktır.
3. Arabuluculuk görüşmesinden önce talepleri gerekçe ve hukuki dayanakları ile belirlemek, bunu yazılı olarak karşı yana sunmak oldukça faydalıdır. Yazılı sunulması ciddiyeti artıracağı gibi karşı yanın talepleri daha sonra da değerlendirebilmesini sağlar. Yazılılık ayrıca sürecin daha kısa sürede tamamlanmasını da sağlamaktadır.
4. Kendisinden talepte bulunulan taraf için de araştırma yaparak ve hukuki bilgi ile toplantıya katılmak oldukça önemlidir. Örneğin kendisinden kıdem tazminatı ödemesi istenen işveren, işçinin gerçekten kıdem tazminatını hak edip etmediğini, hak etmişse tazminatın miktarını belirleyerek toplantıya katılmalıdır.
5. Tarafların uyuşmazlığı maddi olarak karlı tamamlayabilmeleri için önemli hususlardan birisi de, anlaşamama halinde karşılarına çıkacak giderlerdir. Örneğin işveren, kendisinden talep edilen ihbar tazminatını ödemeyi kabul etmediği  takdirde işçi dava açar ve davasında haklı bulunursa, ne kadar mahkeme masrafı, avukat ücreti ve faiz ödeyeceğini hesaplamalıdır. Bu sayede anlaşma ile anlaşmama arasında seçim yapabilecektir.
6. Özellikle arabuluculuk sürecine başvuran taraf, sürecin anlaşamama ile sonuçlanması halinde karşı tarafın uğrayacağı maddi zararı detaylıca araştırmalı ve bunlarla ilgili olarak karşı tarafı toplantılarda bilgilendirmelidir. Örneğin işçi alacağına konu bir uyuşmazlıkta ücret alacağını alamayan işçinin, prime esas kazancının da eksik bildirildiğini gündeme getirmesi, işverenin konuya daha anlaşmacı yaklaşmasını sağlayabilecektir. Zira işveren için bu durum, ücret alacağından çok daha önemli bir husus olabilir.
7. Arabuluculuk görüşmelerinde dikkat edilmesi gereken bir diğer husus, sürecin bir kötülük, zarar içermediğini bilmektir. Arabuluculuk, tarafların iradelerini ortaya koyan ve hiçbir şekilde tarafları anlaşmaya zorlamayan, medeni bir uyuşmazlık çözüm yoludur. Toplantıya katılması kendisine bildirilen kişi, mazereti yoksa toplantıya katılmalıdır. Toplantıya katılmak asla ona zarar vermez. Aksine fayda elde etme imkanı vardır. Bu medeni sürece katılmamanın bir diğer önemli sonucu ise, ileride açılacak davada arabuluculuk toplantısına katılmayan tarafın arabuluculuk ve mahkeme masraflarına doğrudan mahkum edilmesidir. Örneğin işçi kıdem tazminatı ile arabuluculuk bürosuna başvurmuş ancak yapılan toplantıya işveren katılmamış olsun. İşçi kıdem alacağı ile ilgili dava açtığında ortalama 800 TL harç ve gider avansı ödeyecektir. Dava sonucunda işverenin haklı olduğu kanaatiyle işçinin davası reddedildiğinde bu 800 TL ile arabulucuya ödenecek olarak 340 TL’yi kim ödeyecektir? Davası reddedilen işçi mi? Hayır. Arabuluculuk toplantısına katılmayan işveren bu masrafa katlanmak zorunda kalacaktır. Halbuki işveren arabuluculuk toplantısına katılmış olsaydı bu masrafa işçi katlanmak zorunda kalacaktı. Aynı durum tarafların yer değiştirmesi halinde de geçerlidir.
8. Arabuluculuk görüşmelerinde anlaşma kadar tarafların toplantıdan memnun ayrılmaları, tarafların iş ilişkilerini devam ettirebilecek seviyede barışık olarak süreci tamamlamaları oldukça önemlidir. Bunun sağlanabilmesi için sürecin, arabuluculuk sürecinin ortaya çıkmasına sebep olan uyuşmazlık konuları ile sınırlı tutulması ve başkaca konuların konuşma dışı tutulması gereklidir. Örneğin kıdem tazminatı alacağının olduğunu belirtilen işçi ile işverenin yapacağı görüşmede, işçinin 14 yıl önce işyerinde makineye verdiği zararın gündeme getirilmesinin hiçbir hukuki değeri yoktur. Bunun gündeme getirilmesi, anlaşamama ihtimalini artırmaktan başka bir işe yaramayacaktır. Bu nedenle arabuluculuk sürecinde profesyonel davranmak, sakin olmak, uyuşmazlığın nasıl çözülebileceğine odaklanmak tüm taraflar için daha anlamlı olacaktır.
9. Arabulucu, belirli niteliklere sahip arabuluculuk eğitiminden sonra yapılan arabuluculuk sınavında başarı elde etmeleri halinde arabulucu olmaktadırlar. Dolayısıyla arabulucular, arabuluculuk sürecine hakim kişilerdir. Ancak taraflar da arabulucunun yetki ve görevlerinin neler olduğunu bilmelilerdir. Taraflar bu sayede, hem kendilerini ifade ederken, hem ortaya çıkmaması gereken davranışlara karşı menfaatlerini korurken kolaylık edinirler.

Belirttiğimiz üzere arabuluculuk medeni bir uyuşmazlık çözüm yoludur ve oldukça faydalıdır. Ancak hem uyuşmazlığın sağlıklı çözümü hem de menfaat kayıplarına uğramamak için uyuşmazlık ve arabuluculukla ilgili hukuki bilgiye sahip olmak gereklidir. Neyi hak ettiğini bilmeyenin karşı taraftan hak talebinde bulunması halinde menfaatinin zarar görme ihtimali oldukça yüksektir.