Soybağının Reddi Davası ve Kabulü Halinde Sonuçları

Soybağı Nedir?

Soybağı, Türk Dil Kurumu’na göre Türkçe değildir. Zira genel Türkçe sözlükte soybağı sözcüğünün karşılığı yoktur. Türk Medeni Kanunu’nda yer alan soybağı, hukuki bir terimdir ve TDK sözlüğünde aynı anlama gelmese de benzer sözcük olarak kan bağı yer almaktadır. Kan bağı sözlükte, “aynı soydan gelme durumu” olarak açıklanmaktadır. Kan bağı, soybağının geniş anlamına karşı gelmektedir. Yani, aynı kandan gelen tüm alt ve üst soyları içermektedir. Ancak TMK kapsamında soybağı, anne baba ile çocuk arasındaki ilişkiyi ortaya koyar. Dikkat edilmesi gereken önemli bir husus da soybağının oluşması için kan bağını yani biyolojik bağlılığın şart olmamasıdır. Zira TMK madde 282/son soybağının evlat edinme yoluyla da kurulabileceğini belirlemiştir.

Yasamıza göre ana ile çocuk arasında soybağını doğum meydana getirir. Doğuran, doğanın anasıdır. Baba ile çocuk arasındaki soybağı ise ana ile evlilik, tanıma veya hakim kararı ile kurulabilir. Çocuğun anası ile evli olanın çocuğun babası olması bir karinedir. Dolayısıyla aksi sabit oluncaya kadar bu duruma itibar edilir. Karine ve babalık davası ile ilgili bilgilere diğer bir yazıda yer verilmişti.

Soybağının Reddi Davası

Yukarıda açıklandığı üzere baba ile çocuk arasındaki soybağı ilişkisine dair yasada karine bulunmaktadır. Buna göre evlilik devam ederken ya da evliliğin sona ermesinden başlamak üzere üç yüz gün içerisinde doğan çocuğun babası kocadır(TMK md. 285/1).  Eğer çocuk bu üç yüzlük sürenin ardından dünyaya gelmişse, evlilik içerisinde gebeliğin ortaya çıktığının ispatı halinde de baba koca olacaktır.

Eğer karinede belirlenen evlilik içinde ya da sürede doğum gerçekleşmiş ancak çocuğun babası koca değilse ne olacaktır? İşte bu karinenin gerçeği karşılamadığı savıyla çürütülmesine yönelik davaya soybağının reddi davası denilmektedir. Özellikle bakım yükümlülüğü ve miras ile ilgili olarak büyük öneme sahip babalığın hiçbir şartta iptal edilemiyor olması halinde baba için büyük bir haksızlık ortaya çıkabilirdi. Aynı zamanda çocuk için de haksızlık oluşabilirdi. Bu nedenle TMK, 286’ncı maddesi ile soybağının reddine imkan tanımıştır. Metne göre davayı, soybağının reddi davasını ya baba ya da çocuk tarafından açılabilir. Dikkat edilirse ananın bu davayı hakkının bulunmadığı ortadadır.

Soybağının Reddi Davasında İspat

Soybağının reddi davasında şu hususlar önem kazanmaktadır:

1- Çocuk ana rahmine evlilik içinde(evliliğin başlangıcından sonraki yüz sekseninci gün ile evliliğin sona ermesinden sonraki üç yüzüncü güne kadar olan zaman dilimi) düşmüşse davacı, çocuğun babasının koca olmadığını ispat etmek zorundadır.

2- Çocuk ana rahmine ana ile babasının evliliğinden önce ya da ana ile babası ayrı yaşarken düşmüşse, soybağının reddi ile ilgili başka bir kanıt getirmesi gerekmez. Yani ayrılığı ya da evlililikten önce ana rahmin düşmeyi ispat etmesi yeterli olacaktır. Ancak yasa, bu dönemlerde bile ana ile baba arasında cinsel ilişkinin olması halinde babalık karinesinin korunacağını belirtmektedir. Dolayısıyla çocuk bu zaman dilimlerinde ana rahmine düşmüş olsa bile, karinenin geçersizliği ispat edilmelidir.

3- Kocanın baba olmasının imkansız olması halinde de babalık karinesi çürütülmüş sayılacaktır. Örneğin babanın kısır olması nedeniyle çocuk yapma yetisinin bulunmaması halinde karine ortadan kaldırılmış olacaktır.

4- Soybağının belirlenmesine ilişkin davalarda taraflar ve üçüncü kişiler, zorunlu olan ve sağlık yönünden tehlike yaratmayan araştırma ve incelemelere izin vermek zorundadırlar. Türk Medeni Kanunu madde 284/son ile soybağının reddi davasında DNA ve kan tahlili gündeme gelmektedir. Yapılacak bilimsel araştırma ile çocuk ile koca arasında kan bağı bulunamaması halinde soybağı reddi davası kabul edilecektir.

Davayı Kimler Açabilir ve Taraflar Kimlerdir?

Soybağının reddine ilişkin davayı koca ya da çocuk açabilir. Dava açma süresi geçmeden koca ölmüşse, gaipliğine karar verilmişse ya da ayırt etme gücünü kaybetmişse, kocanın altsoyu, anası, babası veya gerçek baba olduğunu iddia eden kişi, doğumu ve kocanın ölümünü, sürekli olarak ayırt etme gücünü kaybettiğini veya hakkında gaiplik kararı alındığını öğrenmelerinden başlayarak bir yıl içinde soybağının reddi davasını açabilir.

Davalılar ise;

• Davayı koca açmışsa ana ve çocuk,
• Davayı çocuk açmışsa koca ve anadır.

Davada Hak Düşürücü Süreler

Soybağının reddi davasını açabilmek için yasa bir takım hak düşürücü süreler belirlemiştir. Buna göre koca, çocuğun doğumunu ve baba olmadığını veya ananın gebe kaldığı zamanda başka bir erkekle ilişki yaşadığını öğrendiği tarihten itibaren 1 yıl içerisinde davayı açmalıdır. Yasa yapılırken hak düşürücü süre belirlemiş olsa da, “öğrenme” tarihinin mahkemece tespit edilmesinin mümkün olmamasına dikkat etmemiş gözükmektedir.

Çocuk ile ilgili hak dşürücü sürede ise yasa, çocuğun davayı ergin olduktan sonra 1 yıl içerisinde açması gerektiğini belirtmiştir. Devamında ise madde, çocuğun dava açamasına geçerli bir neden sebep olmuşsa, 1 yıllık sürenin bu neden ortadan kalktıktan sonra başlayacağına hükmetmiştir.

İlgili sürelerin iptali istemiyle yapılan başvurda Anayasa Mahkemesi, Anayasa’nın 41’inci maddesi gereğince ailenin ve çocukların korunmasının devletin sorumluluğu olduğunu belirterek bu türde tedbirler alabileceği gerekçesiyle başvuruyu reddetmiştir.

Sonradan Evlenme Halinde Koca ile Çocuk Arasındaki Soybağı

Çocuk ile babası arasında soybağının kurulmasını sağlayan bir yol da, doğumdan sonra ana ile babanın evlenmesidir(TMK md. 292). Bu durumda ana baba evli değilken dünyaya gelmekte ve doğumdan sonra ana ile baba evlenmektedir. Dikkat edilmesi gereken, evlenen kişilerin gerçek ana ve baba olmasıdır. Eğer ana ile evlenen çocuğun babası değilse, madde uygulanamayacak ve çocuk, evlilik içinde doğan çocuklara ilişkin hükümlere kavuşamayacaktır.

Ana ile babanın sonradan evlenmesi halinde çocuk ile baba arasında babalık bağı gündeme gelecektir. TMK madde 294, bu durumun haksız sonuçlara sebebiyet vermemesi için ana ve babanın yasal mirasçılarının, çocuğun(çocuk ölmüşse ya da ayırt etme gücünü sürekli olarak kaybetmişse altsoyu da) ve Cumhuriyet Savcısının oluşan bu soybağına itiraz edebileceklerini hüküm altına almaktadır. Bu davada yine kocanın çocuğun babası olmadığı ispat edilecektir. Bu davada tanımanın iptaline ilişkin hükümler kıyasen uygulanır.

Yetkili ve Görevli Mahkeme

Türk Medeni Yasası madde 283, soybağına ilişkin davalarda yetkili mahkemenin taraflardan birinin doğum ya da dava tarihindeki yerleşim yeri mahkemesi olduğunu belirtirken, 4787 sayılı Aile Mahkemelerinin Kuruluş, Görev ve Yargılama Usullerine Dair Kanun’un 4’üncü maddesi uyarınca dava aile mahkemelerinin görevi kapsamındadır.

Soybağının Reddi Davasının Kabulü Halinde Ortaya Çıkacak Durum

Soybağının reddine ilişkin dava kabul edilirse çocuk ile baba arasında soybağı geçmişe etkili şekilde ortadan kalkacaktır. Ana ile çocuk arasındaki bağ ise bu durumdn etkilenmeyecektir. Kararın ardından kocanın çocuğa yönelik medeni kanun sebebiyle ortaya çıkan bakım, nafaka gibi yükümlülükleri ortadan kalkacağı gibi, o güne kadar yaptığı masrafları ana ve çocuğun gerçek babasından talep edebilecektir.