TCK 29 – Haksız Tahrik

Haksız Tahrik Nedir?

Türk Ceza Kanunu madde 29’da düzenlenen haksız tahrik, kişide hiddet ve şiddetli üzüntü oluşturan haksız fiilde bulunmaktır. Haksız tahrikin ceza hukukundaki önemi, maruz kalan kişinin işlediği suç yönünden kusurluluğunu azaltması ve bu nedenle bu kişiye verilecek cezada indirime gidilmesidir. Bu sayede yasa koyucu, failin kusurluluğu ile verilecek ceza miktarı arasında doğru orantı bulunmasını sağlamaya amaçlamıştır. Gerçekten de, borcunu hukuka uygun şekilde isteyen alacaklıyı yaralayan borçluya verilecek ceza ile borcunu isterken hakaret eden alacaklıya fiziksel saldırıda bulunan borçluya verilecek ceza aynı olmamalıdır. Zira ilkinde bir hak kullanımına karşı gösterilen haksız saldırı varken, diğerinde hukuka aykırı bir davranışa karşı haksız saldırı vardır.

TCK 29’da düzenlenen haksız tahrik genel nitelikte olup, tüm suçlar için uygulanabilir. Genel hüküm cezayı tamamen ortadan kaldırmamakta, ceza miktarında indirim sağlamaktadır. Ancak bazı suçlar için haksız tahrike ilgili maddede özel olarak yer verilir. Örneğin hakaret suçunun karşılıklı olarak işlenmesi halinde indirim söz konusu olabileceği gibi hiç ceza verilmeyebilir de. Suça ilişkin maddede haksız tahrik özel olarak düzenlenmişse, artık TCK 29’a göre cezada ayrıca indirim yapılmayacaktır.

Haksız Tahrik Şartları

Haksız tahrikten söz edebilmek için şu şartların olayda bulunması gereklidir:

• • Haksız bir fiil bulunmalıdır. Haksız tahrik sonucu suç işleyen kişinin tepkide bulunmasını tetikleyen haksız bir fiil bulunmadıkça, haksız tahrikten söz edilemez. Haksız fiil ise hukuk düzenince tasvip edilmeyen eylemdir. Haksız fiil, kişinin kendisine yönelik olabileceği gibi eşyasına, sevdiklerine, vs yönelmiş de olabilir. Önemli olan, kişide etki göstermesidir.
  • Haksız fiil kişide hiddet ve şiddetli elem oluşturmalıdır. Kişide öfke ve kızgınlık yaratacak nitelikte olmayan ve şiddetli üzüntü yaratmayan fiil, haksız fiil olsa dahi haksız tahrik sonucunu doğurmaz. bu psikolojik durumu, haksız fiilden ayrı düşünmemek önemlidir. Örneğin, cinsel saldırıya uğramış kızını öldüren kişinin, saldırı nedeniylekızmış ve üzüntüye kapılmış olmasının değeri yoktur. Haksız fiilin psikolojide oluşturduğu etki değerlendirilirken, yer ve zaman gibi olayın tüm nitelikleri değerlendirilmelidir.
  • Suç, haksız tahrikte bulunana, onun eşyasına ya da yakınına karşı işlenebilir. Haksız tahrike maruz kalan kişinin zarar vermek istediği aslında kendisine saldırıda bulunandır. Bu zarar doğrudan ya da dolaylı olarak verilebilir.
  • Haksız tahrik ile suç arasında belli bir zaman diliminin bulunması gerektiğinden söz edilemez. Bazen işlenmiş suçun nedeni, uzun süre önce failin maruz kaldığı haksız tahriktir. Önemli olan, suçun işlenişi sırasında hiddet ve şiddetli elemin devam edip etmemesidir.
  • Haksız tahrik ile suç arasında illiyet bağı bulunmalıdır. Suçun işlenme sebebi haksız fiil değilse, haksız tahrikten de söz edilemeyecektir.
  • Haksız tahrik hükümleri sadece bilerek ve istenerek, yani kasten işlenen suçlarda geçerlidir. Olası kast halindeki öngörme de yeterli değildir.
  • Haksız tahrike karşı haksız tahrik olmaz. İlk fiil haksız ise, haksız tahrik indiriminden ikinci eylemi gerçekleştiren faydalanacaktır. Ancak ikinci eylem, ilk eylemle orantılı sayılamayacak şiddetteyse, ortaya çıkan üçüncü fiilin haksız tahrik altında işlendiği kabul edilir. Örneğin hakaret ettiği için aracı yakılan kişinin tekrar hakaret etmesi, haksız tahrik altında işlenen bir suç olarak değerlendirilmelidir.

TCK 29

Haksız tahrik
Madde 29- (1) Haksız bir fiilin meydana getirdiği hiddet veya şiddetli elemin etkisi altında suç işleyen kimseye, ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası yerine onsekiz yıldan yirmidört yıla ve müebbet hapis cezası yerine oniki yıldan onsekiz yıla kadar hapis cezası verilir. Diğer hallerde verilecek cezanın dörtte birinden dörtte üçüne kadarı indirilir.

TCK 29 Emsal Yargıtay Kararları

“… sanığın maktul ve mağdurun araçları ile sanığın dükkanının önünde durduktan sonra, araçlarından inerek kendisine hakaret ve küfür ettikleri yönündeki istikrarlı beyanı değerlendirildiğinde, sanık ile maktul ve mağdur arasında gerçekleşen kavga ortamında ilk haksız hareketin kimden kaynaklandığının belirlenememesi karşısında, haksız tahrik hükümlerini düzenleyen 5237 Sayılı TCK’nin 29. maddesi uyarınca sanık hakkında asgari oranda indirim yapılması gerektiğinin gözetilmemesi …” Yargıtay 1. Ceza Dairesi 2020/733 E. 2020/1611 K. 3.7.2020

“Maktul …’ın kavga yerine silahlı olarak gelip …’un babası sanık …’un göğüs ve karın bölgesine ateş etmesinden sonra sanık …’un maktul …’ın silahını alarak …’a ateş ettiği olayda, tahrikte dengenin bozulduğu maktul …’tan kaynaklanan ve tahrik oluşturan eylemlerin niteliği gözetilerek, sanık … hakkında 12 yıldan 18 yıla kadar hapis cezası öngören TCK’nin 29. maddesinin, asgariye yakın düzeyde bir ceza indirimi yapılarak uygulanması gerekirken haksız tahrik indirimi yapılmaması…” Yargıtay 1. Ceza Dairesi 2019/4018 E. 2020/1566 K. 1.7.2020

“Eşine karşı zamana yayılan kötü muameleleri sanıktan kaynaklanan bir haksızlık oluşturmakta ise de maktul …’in, aralarındaki evlilik birliği resmen devam ettiği halde başka erkeklerle yakınlaşmak ve … ile de ilişki yaşamak suretiyle Türk Medeni Kanununun 185/3. maddesinin eşlere yüklediği sadakat yükümlülüğünü ihlal etmesi karşısında, haksız tahrikte dengenin lehine bozulduğunun ve sanığa tayin edilen cezadan TCK’nin 29. maddesi uyarınca makul oranda indirim yapılması gerektiğinin gözetilmemesi…” Yargıtay 1. Ceza Dairesi 2018/2001 E. 2020/1526 K. 30.6.2020

“… mahkemece hakaret suçundan mahkum edilen sanığın, eylemini, haksız tahrik altında işlediğinin kabulüyle, cezasından TCK’nın 29/1. maddesi uyarınca 1/4 oranında indirim yapıldığı ve neticeten 1100 TL adli para cezasıyla cezalandırıldığı görülmektedir. Ancak yapılan haksız tahrik uygulamasında, hakaret suçuna ilişkin özel hüküm olan ve daha lehe düzenlemeler içeren TCK’nın 129. maddesi yerine, aynı Kanun’un genel tahrike dair 29. maddesinin uygulanması, hukuka uygun görülmemiştir.” Yargıtay 18. Ceza Dairesi 2020/422 E. 2020/7387 K. 16.6.2020

“Sanıklar atılı suçu mağduru oldukları hırsızlık suçunda çalınan eşyalarını bulabilmek amacıyla işlediklerini iddia etmektedirler. Dosya içeriği de iddiayı desteklemektedir. Atılı hırsızlık suçlarını mağdurların işlemesi hâlinde hürriyeti tahdit suçunun sanıklarının haksız tahrik indiriminden yararlanmaları söz konusu olabilecektir. Yerel Mahkemece bu husus hiç araştırılmamıştır. Bu yönüyle eksik inceleme olduğu” görüşüyle itiraz yoluna başvurmuştur.” Yargıtay Ceza Genel Kurulu 2016/14-55 E. 2020/104 K. 18.2.2020