TCK madde 54 – Eşya Müsaderesi (Zoralım)

Müsadere Nedir?

Türk Ceza Kanunu madde 54 ile düzenlenen eşya müsaderesi, eşyanın mülkiyetinin devlete geçirilmesi sonucunu doğuran yaptırımdır. Türk Dil Kurumu Sözlüğü’nde “zor alım” anlamına gelen müsadere, hukuki terim olarak “zoralım” şeklinde de kullanılmaktadır. Bilindiği üzere TCK madde 2‘ye göre ceza ve güvenlik tedbiri dışında bir yaptırım türü, ceza sistemimizde bulunmamaktadır. Her ne kadar müsadere bir ceza türü gibi görünse de güvenlik tedbiri olarak yasada yer almaktadır. “Görünse de” diyoruz çünkü cezalandırmada amaç mahrum bırakmaktır. Örneğin hapis cezasında hükümlü hürriyetinden yoksun kalmaktadır. Müsaderede de kişi, mülkiyeti devlete geçirilen eşyasından faydalanmaktan mahrum kalmaktadır. Ancak ceza yasasında müsadere güvenlik tedbirleri başlıklı ikinci bölümde düzenlenmiştir ve dolayısıyla bir güvenlik tedbiridir. Bu durumun gerekçesi, müsaderenin suçun işlenmesini engelleme niteliğine sahip olması ve müsaderenin uygulanması için cezalandırmanın mecburi olmamasıdır. Tabii kanunun güvenlik tedbiri demesi kurumun, kişinin eşya üzerindeki hakkının ortadan kaldırılması sonucuna bir etkisi yoktur.

Müsadere ile Elkoyma Arasındaki Fark

Ceza Muhakamesi Kanunu madde 123 “Eşya veya kazancın muhafaza altına alınması ve bunlara elkonulması” konusunu düzenlemektedir. Müsadere ile benzer sonuç doğursada iki kurum arasında oldukça büyük ve önemli farklar bulunmaktadır. Kararı veren makam, vs konularına değinilmeden bunları şöyle sıralayabilmek mümkündür:

• Elkoyma bir ceza muhakamesi kuralıdır ve yargılama sürecini ilgilendirir. Müsadere ise güvenlik tedbiri olma niteliği gereği olarak bir sonuçtur.
• Elkoymada amaç delili korumak ya da müsadere edilecek eşyayı muhafaza altına almaktır. Elkoyulan eşyanın mutlaka müsadere edilmesi gerekmez. Müsaderede ise amaç eşyanın devletin mülkiyetine geçmesi suretiyle güvenlik tedbirinin uygulanabilmesidir.
• Elkoyma yargılama ile sınırlı süre için geçerliyken müsadere kesindir.
• Yasal şartların oluşması halinde müsadereye karar vermek mecburi iken elkoyma zorunlu değildir.

Müsadere ile Mülkiyetin Kamuya Geçirilmesi Arasındaki Fark

Kabahatler Kanunu madde 18’de düzenlenen mülkiyetin kamuya geçirilmesi kurumu, müsadereye benzer özelliklere sahiptir. Mülkiyetin kamuya geçirilmesinde karar idari niteliktedir. Bir diğer fark ise mülkiyetin kamuya geçirilmesi için kastın zorunlu olmamasıdır.

Eşya Müsaderesinin Şartları

Eşya müsaderesi suçla ilgili eşyanın müsaderesi ya da suç teşkil eden eşyanın müsaderesi şeklinde kendini gösterebilir.

Suçla İlgili Eşyanın Müsaderesinin Şartları

• Suçla ilgili bir eşyanın müsaderesinden söz edebilmek için eşyanın iyiniyetli üçüncü kişilere ait olmaması gereklidir. Suçun işlenmesine katılmamış olan, suçun işleneceğinden haberdar veya suçla ilgisi olmayan kişi iyiniyetli olarak değerlendirilip, bu kişinin eşyası müsadere edilmez.
• Kasten işlenen bir suç mevcut olmalıdır. Dolayısıyla taksirle işlenen suçlarda müsadere söz konusu olmayacaktır. Kastın doğrudan ya da olası kast olması önemli değildir. Bilinçli taksir halinde müsadere uygulanamayacaktır.
• Teşebbüs aşamasında kalmış suçlar için de müsadere uygulanabilir.
• Eşyanın müsaderesi için mahkumiyet şart değildir. Madde gerekçesinde bu durum örneklendirilmiştir: “Örneğin suç işlenmesinde kullanılan tehlikeli eşya, bunu kullanan fail çocuk veya akıl hastası olması nedeniyle cezalandırılamasa dahi, müsaderesine hükmedilebilecektir.“
• Suçun işlenmesine kullanılan eşya müsadere edilebilir. Eşya bizzat kullanılabileceği gibi araç olarak da kullanılmış olabilir. Dikkat edilmesi gereken husus eşyanın, suçun icra hareketlerine katkı sağlamış olmasıdır. Örneğin ikinci kattaki konuta girmek için bir merdiven kullanılmışsa, bu merdiven icra hareketlerinde kullanıldığı için müsadere edilecektir.
• Suçun işlenmesine tahsis edilmiş eşya müsadere edilebilir. Örneğin yasa dışı bir örgütün faaliyetleri için kullanılan araç, icra hareketlerinde doğrudan kullanılmamış olsa dahi müsadere edilecektir.
• Suçtan meydana gelen eşya müsadere edilir. Suçun işlenmesi ile ortaya çıkan eşyaya örnek olarak sahte belgeler verilebilinir. Sahte belge düzenlendiğinde ortaya çıkmaktadır ve suçla bağlantısı mevcuttur. Bu nedenle suçtan meydana gelen eşya da müsadere edilecektir.
• Kamu güvenliği, kamu sağlığı veya genel ahlak açısından tehlikeli olan ve suçun işlenmesinde kullanılmak üzere hazırlanan eşya müsadere edilir. Örneğin bir kişiyi öldürmede kullanılmak üzere hazırlanmış ancak kullanılmamış zehir müsadere edilecektir.
• TCK 54/1 kapsamındaki eşyanın müsaderesi imkansız hale gelmişse, eşyanın değeri kadar para tutarı müsadere edilecektir.
• Her suçun bir zarar doğurduğu şüphesizdir. Eğer eşyanın müsadere edilmesi, suçun ortaya çıkardığı zarardan fazla olacaksa ve bu nedenle hakkaniyete aykırı olacaksa, müsadere kararı verilemeyecektir.
• Eğer eşyanın sadece bir bölümü müsadere etmek gerekiyorsa ve bu parça ayrılabiliyorsa, sadece bu parça müsadere edilir.
• Paylı mülkiyete konu eşyada suça iştirak eden kişinin payı müsadere edilir.

Suç Teşkil Eden Eşyanın Müsaderesi

TCK madde 54/4’ye göre üretimi, bulundurulması, kullanılması, taşınması, alım ve satımı suç oluşturan eşya müsadere edilir. Bu durumda eşyanın kime ait olduğunun bir önemi yoktur. Ayrıca suçla müsadere arasında oranlılık ilkesine bakılmaz. Yani müsadere suçun kendisinden daha ağır sonuçlar doğursa da gerçekleştirilir.

TCK 54

Eşya müsaderesi
Madde 54- (1) İyiniyetli üçüncü kişilere ait olmamak koşuluyla, kasıtlı bir suçun işlenmesinde kullanılan veya suçun işlenmesine tahsis edilen ya da suçtan meydana gelen eşyanın müsaderesine hükmolunur. Suçun işlenmesinde kullanılmak üzere hazırlanan eşya, kamu güvenliği, kamu sağlığı veya genel ahlak açısından tehlikeli olması durumunda müsadere edilir. (Ek cümle: 24/11/2016-6763/11 md.) Eşyanın üzerinde iyiniyetli üçüncü kişiler lehine tesis edilmiş sınırlı ayni hakkın bulunması hâlinde müsadere kararı, bu hak saklı kalmak şartıyla verilir.
(2) Birinci fıkra kapsamına giren eşyanın, ortadan kaldırılması, elden çıkarılması, tüketilmesi veya müsaderesinin başka bir surette imkansız kılınması halinde; bu eşyanın değeri kadar para tutarının müsaderesine karar verilir.
(3) Suçta kullanılan eşyanın müsadere edilmesinin işlenen suça nazaran daha ağır sonuçlar doğuracağı ve bu nedenle hakkaniyete aykırı olacağı anlaşıldığında, müsaderesine hükmedilmeyebilir.
(4) Üretimi, bulundurulması, kullanılması, taşınması, alım ve satımı suç oluşturan eşya, müsadere edilir.
(5) Bir şeyin sadece bazı kısımlarının müsaderesi gerektiğinde, tümüne zarar verilmeksizin bu kısmı ayırmak olanaklı ise, sadece bu kısmın müsaderesine karar verilir.
(6) Birden fazla kişinin paydaş olduğu eşya ile ilgili olarak, sadece suça iştirak eden kişinin payının müsaderesine hükmolunur.

TCK 54 Emsal Yargıtay Kararları

“Ele geçen sigaraların miktarı itibarıyla aracın ağırlıklı bölümünü oluşturmaması, aracın değeri bakımından hakkaniyet ölçütleri kapsamında değerlendirildiğinde 5237 Sayılı TCK’nin 54/3. maddesi bakımından gereğince nakil araçlarının dorsedeki zulanın sökülmek suretiyle iadesi yerine müsaderesine karar verilmesi…” Yargıtay 19. Ceza Dairesi 2019/20529 E. 2020/10217 K. 9.7.2020

“Dava konusu gümrük kaçağı eşyanın 5607 Sayılı Kanun’un 13/1. maddesi delaleti ile TCK’nin 54. maddesi gereğince müsaderesine karar verilmesi gerekirken, imhasına karar verilmesi…” Yargıtay 19. Ceza Dairesi 2019/4092 E. 2020/8253 K. 23.6.2020

“5237 Sayılı TCK’nin 54. maddesi uyarınca iyi niyetli üçüncü kişilere ait olmamak koşuluyla, kasıtlı bir suçun işlenmesinde kullanılan veya suçun işlenmesine tahsis edilen ya da suçtan meydana gelen eşyanın müsadere edilebileceği, müsadereye konu 69 .. … plaka sayılı motosikletin suçun konusunu oluşturmadığı anlaşılmakla, ilgili mevzuat çerçevesinde trafiğe uygun hale getirilmesi şartıyla kayıt malikine iadesi yerine müsaderesine karar verilmesi yasaya aykırı…” Yargıtay 11. Ceza Dairesi 2019/9918 E. 2020/2864 K. 9.6.2020

“…üretimi, bulundurulması, kullanılması, taşınması, alım ve satımı suç oluşturan uyuşturucu maddenin TCK’nın 54/4.maddesi gereğince müsaderesi yerine TCK’nın 54.maddesi gereğince müsaderesine karar verilmesi, hatalıdır.” Yargıtay 20. Ceza Dairesi 2019/2436 E. 2020/2427 K. 3.6.2020