Yasal Mirasçılar Kimlerdir? Medeni Kanun’a Göre Kimler Yasal Mirasçı Sayılırlar?

Türk Medeni Kanunu madde 495-501, “Yasal Mirasçılar” bölüm başlığını taşımaktadır. Bu metinde, kimlerin yasal mirasçı olduğu, yasal mirasçılığın ne olduğu gibi konular irdelenecektir.

Yasal mirasçılık, mirasbırakanın üzerinde tasarruf etmediği kısmın kimlere kalacağı hususunu belirlemektedir. Yasal mirasçılar belirlenirken 3 farklı sistem kullanılmaktadır. Bu sistemler:

1. Yasal Mirasçılıkta Birey Sistemi: Bu sistemde kimlerin mirasçı olacakları, mirasbırakana yakınlık ve cinsiyete göre belirlenmektedir. İslam Hukuku’nda bu sistem kullanılmaktadır.
2. Yasal Mirasçılıkta Sınıf Sistemi: Temelini Roma Hukuku’ndan alan sistemde kan hısımları sınıflara ayrılmaktadır.
3. Yasal Mirasçılıkta Derece(Zümre) Sistemi: En yakın kan hısmının en öncelikli sayıldığı derece sisteminde, yakınlık, öncelik, halefiyet, eşitlik ilkeleri önem taşır. Türk hukukunda uygulanan sistemdir.

Türk Hukuku’nda uygulanıyor olması  nedeniyle derece sistemine değinmekte fayda bulunuyor. Derece sisteminde şu hususlar önem arz eder:

1. Yakın Derece: Yakın derecedeki mirasçı, sonraki derecedelerde bulunan mirasçıları miras dışında bırakır. Örneğin, birinci derecede bulunan çocuklar varsa ikinci derecedeki ana ve babanın yasal mirasçılığı devre dışı kalır.
2. Yakın Sıra: Aynı derecede bulunan yasal mirasçılardan yakın sırada olan sonrakileri mirastan mahrum bırakır. Örneğin çocuğun varlığı, torunu miras dışı bırakacaktır.
3. Halefiyet: Aynı zümrede bulunan bir yasal mirasçı mirasbırakandan önce ölmüşse, ölen mirasçının yerini altsoyu alacaktır. Örneğin, baba ve ananın mirasbırakandan ölmüş olması halinde mirasbırakanın kardeşleri yasal mirasçı olarak mirasçı olacaklardır.
4. Eşitlik: Aynı zümrede bulunanlar arasında eşitlik vardır. Dolayısıyla kız çocuğa kalan miras payı ile erkek çocuğa kalan pay aynıdır.

Yasal Mirasçılar Kimlerdir?

Türk Medeni Kanunu’na göre yasal mirasçılar şunlardır:

1. Birinci Derece Mirasçılar: TMK md. 495’e göre birinci derece mirasçılar, mirasbırakanın altsoyudur. Altsoydan kasıt çocuklardır. Çocuklar, aralarında eşitlerdir. Eğer mirasbırakandan önce ölmüş olan bir altsoy varsa, onun yerini onun altsoyu alır. Yani mirasbırakandan önce ölmüş çocuk varsa, çocuğun yerini çocuğun çocuğu yani torun alacaktır. Torunun payı, çocuk ile aynıdır. Birden fazla torun varsa, pay bölüşülür.
2. İkinci Derece Mirasçılar: TMK md. 496, ikinci derece mirasçıların mirastan pay alabilmeleri için, birinci derece mirasçıların olmamasını şart koşmaktadır. Buna göre ana ve baba ancak mirasbırakanın çocuğu(ve onun altsoyu) yoksa mirasçı olabilirler. Eğer ana ve baba mirasbırakandan önce ölmüşse, bu kez onların çocukları halef olur ve mirastan pay alırlar.
3. Üçüncü Derece Mirasçılar: Eğer mirasbırakanın altsoyu ve ana ile babası(ana ve babanın altsoyu da olmamalıdır) bulunmuyorsa, üçüncü derece mirasçılar olarak büyük ana ve büyük baba mirasçı durumuna gelirler. Eğer büyük ana ve büyük baba mirasbırakandan önce ölmüşse, yine halefiyet gereği çocukları mirasçı olacaktır. Ancak burada dikkat edilmesi gereken husus, sağ kalan eş varsa,  halefiyetten sadece büyük ana ve büyük babanın çocuklarının yararlanabilmesidir. Çocukların çocukları yararlanamazlar.
4. Evlilik Dışı Hısımlar: Evlilik dışında doğmuş ancak baba ile soybağı tanıma ya d ahakim kararıyla kurulanlar, baba yönünden evlilik içinde doğmuş çocuklar gibi mirasçı olurlar. Örneğin, evli ve bu evlilikten 2 çocuğu olan mirasbırakanın evlilik dışı bir çocuğu varsa ve onu tanımışsa, altsoy sayısı 3 olacak ve her biri eşit oranda mirasçı olacaklardır.
5. Sağ Kalan Eş: Mirasbırakanın ölümünde sağ olan eş, yasal mirasçıdır. Miras payı ise beraber mirasçı olduğu zümrelere göre belirlenmektedir. Sağ kalan eşin miras payı konusunda bu husus ayrıntılı değerlendirilmiştir.
6. Evlatlık: Türk Medeni Kanunu md. 500, evlatlık ilişkisi nedeniyle ortaya çıkacak mirasçılığı belirler. Maddeye göre evlatlık ve onun altsoyu, evlat edinene kan hısmı gibi mirasçı olurlar. Bununla birlikte evlatlık, kendi ailesine de mirasçı olmaya devam eder. Bir önemli husus da, evlat edinmenin evlatlığın mirasçısı olmayı sağlamamasıdır. Evlatlık ilişkisi mahkeme kararı ile kurulur. Dolayısıyla böyle bir karar yoksa, evlatlıktan ve mirasçılıktan söz edilemez.
7. Devlet: Devlet, yasal ve son mirasçıdır. Buna göre eğer ölen kişinin hiçbir mirasçısı yoksa miras tamamen devlete kalacaktır.

Mirasbırakandan önce ölmüş çocuğun eşi mirasçı olabilir mi?

Yukarıda bahsettiğimiz gibi mirasbırakandan önce ölen çocuğun yerini, onun çocukları alacaktır. Eşin mirasçı olması söz konusu değildir.

Mirasbırakan ile çocuğu aynı anda ölürse çocuk mirasçı olabilir mi?

İster aynı anda öldükleri kesin olsun, ister ölüm sıraları tespit edilemiyor olsun, her ikisi de aynı anda ölmüş sayılır ve birbirlerine mirasçı olamazlar.

Mirasbırakanın çocuğu evlilik dışında dünyaya geldiyse mirasçı olabilir mi?

Çocuk ile baba arasındaki soybağı, çocuk evlilik dışında doğmuş olsa bile, tanıma ya da hakim kararıyla kurulabilir. Bu şekilde soybağı kurulanlar birbirlerine mirasçı olabilirler.

“Evladı maneviye” kaydı mirasçılık hakkı doğurur mu?

Hayır, doğurmaz.