TCK madde 63 – Mahsup (Mahkumiyetten İndirim)

Cezanın belirlenmesi ve bireyselleştirilmesi hususlarından birisi de TCK madde 63 ile belirlenen mahsuptur. Borcunu alacağından düşürmek anlamına gelen mahsup ceza hukukunda, şahsi hürriyeti sınırlamaya ilişkin sürelerin mahkumiyet ile belirlenen ceza süresinden düşürülmesidir. Ceza yasaları kişilerin hürriyetlerini illa hapis cezası ile sınırlamaz. Tutuklama, gözaltı, adli muayene gibi ceza hukukunun kurumları kişilerin hürriyetlerinin sınırlandırılmasına sebep olur. Bu sınırlamalar nedeniyle oluşan zarar, kişiye verilen cezadan mahsup edilerek yani indirilerek haksızlık giderilmiş olur.

Mahsubun Şartları

1- Ceza Mahkumiyetinin Bulunması

Hürriyetinden sınırlanması nedeniyle oluşan sürenin cezadan indirilebilmesi için şüphesiz ki ortada bir ceza olmalıdır. Bu ceza hapis cezası olabileceği gibi adli para cezası da olabilir. Yeter ki ceza mahkemesinin yargılaması sonucunda sanığa bir ceza verilmiş olsun. Eğer sanığın beraati, düşme gibi sonuçlarla dosya neticelenirse, mahsuptan söz etmek mümkün olmaz. Zira ortada düşürülmesi gereken bir ceza yoktur. Bu durumda sanığın, haksız şekilde hürriyeti sınırlandığı için tazminat talep etme hakkı doğar.

2- Hürriyetin Sınırlanmış Olması

Cezadan mahsup edilecek bir sürenin varlığından söz edebilmek için kişinin hürriyetinin yargılama sürecinde sınırlanmış olması gereklidir. Kanun koyucu bu sınırlandırmaları “şahsi hürriyeti sınırlama sonucunu doğuran bütün haller” demek suretiyle oldukça geniş tutmuştur. Dolayısıyla TCK 63’e göre mahsubun mümkün olabilmesi için şahsi hürriyetin sınırlanması ile geçen sürenin bulunması yeterlidir. Gözaltı, tutuklama, adli muayene, gözlem altında tutulma (CMK 74), gibi süreler mahsuba konu edilir. Adli kontrol altında geçirilen süreler cezadan mahsup edilmez ancak CMK 109/j dayanağı ile konutu terk etmeme kararının verilmesi halinde, konutta geçirilen her iki gün bir gün karşılığı olarak cezadan mahsup edilir.

TCK 16 – Cezadan Mahsup (Yabancı Ülkede Çekilen Süre) gereğince, suçun işlendiği yere bakılmaksızın, yabancı ülkede yapılan yargılama veya yargılama sonucunda kişinin gözaltında, gözlem altında, tutuklulukta veya hükümlülükte geçirdiği süreler, aynı suçtan dolayı Türkiye’de verilecek cezadan mahsup edilir. Dolayısıyla cezada mahsup için mahsuba sebep olacak suç ile Türkiye’de yapılan yargılamaya sebep suç aynı olmalıdır.

3- Hürriyeti Sınırlanmanın Zamanı

TCK madde 63’e göre hürriyetin sınırlanması, kişi hakkında verilecek hükmün kesinleşmesinden önce gerçekleşmiş olmalıdır. Burada dikkat edilmesi gereken konu, mahsup işlemi uygulanacak cezaya ilişkin suçun, mahsuba sebep olan ceza yargılamasına ilişkin hükmün kesinleşmesinden önce işlenmiş olmasıdır. Örneklendirecek olursak:

• 01.01.2010 suç tarihli yağma suçuna konu soruşturmada 01.02.2010 tarihinde tutuklanıp 01.03.2010 tarihinde tutukluluğu sonlandırılan kişiye 01.04.2010 tarihinde hapis ceza verilmiş ve hüküm 01.05.2010 tarihinde kesinleşmiştir. Hükümle, tutuklulukta geçirdiği süre cezasından indirilmelidir.
• Aynı kişinin 01.12.2009 tarihinde işlediği mala zarar verme suçuna ilişkin olarak 15.03.2010 tarihinde hüküm verilirken, yağma suçu nedeniyle tutuklulukta geçirdiği süre cezasından indirilmelidir. Zira mala zarar verme suçu, yağma suçuna ilişkin hüküm kesinleşmeden önce işlenmiştir. Yağma suçundan ceza alabileceği düşünülmemelidir. Zira beraat kararının verilmesi de mümkündür.
• Mala zarar verme suçu 31.04.2010 tarihinde işlenmişse, yağma suçu nedeniyle gerçekleşen tutuklulukta kalma süresi, mala zarar verme suçuna ilişkin cezadan indirilecektir. Çünkü yağma suçunda verilen hüküm daha kesinleşmemiştir. Tabii burada, yağma suçu ile ilgili yargılamada mahkumiyet kararı verilmemiş olmalıdır. Mahkumiyet kararı olsaydı zaten ona ilişkin cezada indirim yapılacaktı.
• Yağma suçundan 01.05.2010 tarihinde kesin olarak beraat eden kişi, 01.06.2010 tarihinde dolandırıcılık suçunu işlerse, tutuklulukta geçirdiği süre dolandırıcılık suçu ile ilgili olarak alacağı cezadan indirilmez. Çünkü dolandırıcılık suçu, tutukluluğa sebep olan yağma suçuna ilişkin yargılamanın sonuçlanmasından sonra işlenmiştir. Aksi halin kabulü halinde insanlarda, “Nasıl olsa şu kadar mahsup edilecek sürem var. Şu suçu işleyebilirim.” gibi ceza hukukunun amacı ile bağdaşmayacak bir düşünce oluşabilir.

Adli Para Cezasına Mahkumiyet Halinde Mahsup

TCK madde 63 son cümleye göre adli para cezalarından, mahsup edilecek şahsi hürriyeti sınırlama sürelerinde geçirilen bir gün yüz Türk Lirası sayılmak suretiyle indirim yapılır. Örneğin mala zarar verme suçunu işlemiş olması nedeniyle hakkında günlüğü 20 TL’den 90 gün karşılığı para cezasına hükmedilen kişinin toplam cezası 1800 TL olacaktır. Eğer 4 gün mahsup edilecek süresi varsa, 1800 TL adli para cezasından 400 TL mahsup edilecektir.

Hapis cezası ile adli para cezasının beraber verildiği durumda mahsup öncelikle hapis cezasından yapılır. Eğer bakiye süre mevcutsa adli para cezasından da indirim gerçekleştirilir.

Mahsup Kararını Hangi Mahkeme Verir?

Mahsup, mahsuba ilişkin sürenin ortaya çıkmasından sonra kişi hakkında verilecek ilk ceza mahkemesi kararında dikkate alınmalıdır. Bu yargılama, hürriyeti sınırlandırmaya sebep olan yargılama olabileceği gibi başka bir yargılama da olabilir. Mahkeme mahsup kararı verip mahsuba ilişkin süreyi belirtmeli, hesabı infaz aşamasına bırakmalıdır. Mahkeme hükmünde mahsuba ilişkin bir karar yoksa dahi cezada indirim infaz aşamasında gerçekleştirilir.

TCK 63

Mahsup
Madde 63– Hüküm kesinleşmeden önce gerçekleşen ve şahsi hürriyeti sınırlama sonucunu doğuran bütün haller nedeniyle geçirilmiş süreler, hükmolunan hapis cezasından indirilir. Adlî para cezasına hükmedilmesi durumunda, bir gün yüz Türk Lirası sayılmak üzere, bu cezadan indirim yapılır.

TCK 63 Yargıtay Kararları

“Sanığın, hüküm kesinleşmeden önce gerçekleşen ve şahsî hürriyeti sınırlama sonucunu doğuran hâlleri nedeniyle geçirmiş olduğu süreler hakkında 5237 Sayılı TCK’nin 63. maddesi gereği mahsup kararı verilmemesi…” Yargıtay 3. Ceza Dairesi 2020/2580 E. 2020/7452 K. 23.6.2020

“5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 63. maddesi uyarınca suça sürüklenen çocuğun gözaltında geçirdiği sürenin cezasından mahsubuna karar verilmesi gerekirken bir günün tamamını gözaltında geçirmediğinden bahisle mahsup talebinin reddine karar verilmesi…” Yargıtay 17. Ceza Dairesi 2019/10144 E. 2019/12341 K. 14.10.2019

“Sanık hakkında belirlenen 12.100 adli para cezasına ilişkin sonuç cezadan infaz aşamasında gözetilmesi gereken TCK’nın 63. maddesinin hatalı şekilde hüküm fıkrasında değerlendirilerek, sanığın tutuklu kaldığı süresinin verilen cezadan bir günü 100,00 TL lirası sayılmak üzere mahsubuna karar verilmesi…” Yargıtay 12. Ceza Dairesi 2016/5897 E. 2019/3558 K. 14.3.2019

“Sanık hakkında gözaltında geçirdiği süre için TCK’nın 63. maddesi uyarınca mahsubu kararı verilmemiş ise de, bu husus infaz aşamasında gözetilebileceğinden bozmayı gerektirmediği…” Yargıtay 18. Ceza Dairesi 2015/38625 E. 2017/14479 K. 6.12.2017

“Mahsup işlemi için tutuklu kalınan suçun beraatle veya mahkumiyetle sonuçlanmasının önemi yoktur. Keza mahkumiyetle sonuçlanan kararın henüz kesinleşmemiş olması sebebiyle temyiz incelemesi sonucunda beraat etme ihtimali hukuken mümkün bulunduğundan infazı halen devam eden mahkum için telafisi imkansız sonuçlar doğabilecektir. Burada önemli olan husus, mahsuba konu mahkumiyete ait suçun tutuklu kalınan suçtan verilen hükmün kesinleşmesinden önce işlenmesidir.” Yargıtay 1. Ceza Dairesi 2016/3357 E. 2016/4165 K. 5.12.2016

“…hükümlünün Ankara 11. Ağır Ceza Mahkemesi’nce 01.05.2007 tarihinde 2006/123 esas ve 2007/107 karar sayı ile verilip kesinleşen mahkumiyet hükmüne konu olan cezasından, Ankara 12. Ağır Ceza Mahkemesi’nin 2010/93 esasında kayıtlı ve yargılaması devam eden başka davayla ilgili suçtan tutuklu kaldığı sürenin mahsubu gerektiği gözetilmeden…” Yargıtay 10. Ceza Dairesi 2011/13092 E. 2011/31642 K. 20.7.2011