Ölüme Bağlı Tasarruflarda İrade Sakatlığı Nedeniyle Tasarrufun İptali

Ölüme bağlı tasarruflar Türk Medeni Kanunu md. 502 ve 503’te vasiyetname ve miras sözleşmesi olarak belirlenmiştir. İrade sakatlığı başlıklı madde 504’te ise hangi hallerde irade sakatlığının mevcut sayılacağı, bunların varlığı halinde işlemin ne kadar sürede iptal edilebileceği ve iptal edilmeyen işleme ilişkin hükümler belirlenmiştir. Buna göre:

1- Mirasbırakanın yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama etkisi altında yaptığı ölüme bağlı tasarruf geçersizdir.

Bir ölüme bağlı tasarrufun geçersiz sayılabilmesi için işlemin yanılma, aldatma, korkutma veya zorlama ile yapılmış olması gereklidir. Yasa sebepleri saymıştır. Dolayısıyla bunların dışındaki sebeplere dayanılamayacaktır.

2- Ancak, mirasbırakan yanıldığını veya aldatıldığını öğrendiği ya da korkutma veya zorlamanın etkisinden kurtulduğu günden başlayarak bir yıl içinde tasarruftan dönmediği takdirde tasarruf geçerli sayılır.

Yasa, yanılma ve aldatılmada öğrenme, korkutma ve zorlanmada etkiden kurtulma anından itibaren 1 yıl içerisinde tasarruftan dönülmesi gerektiğini, dönülmediği takdirde tasarrufun kabul edilmiş syaılacağını ve geçerli sayılacağını belirlemiştir. Buna göre örneğin vasiyetnamesine yanılarak hükümler koyan kişi, bu yanılmayı öğrendiği andan itibaren 1 yıl içerisinde vasiyetnamesini değiştirmeli ya da iptal ettirmelidir. Aksi halde vasiyetname yanılma ile yapılmış hükümler taşısa bile geçerli olacaktır.

3- Ölüme bağlı tasarrufta kişinin veya şeyin belirtilmesinde açık yanılma hâlinde mirasbırakanın gerçek arzusu kesin olarak tespit edilebilirse, tasarruf bu arzuya göre düzeltilir.

Ölüme bağlı tasarruf düzenlenmiş ancak tasarrufta çok belirgin, açık bir şekilde kişi ya da şeyin belirtilmesinde yanılma söz konusuysa, mirasbırakanın gerçek arzusu tespit edilmeye çaışılacaktır. Tespitin mümkün olması halinde ölüme bağlı tasarruf düzeltilir. Ancak bu tespit yapılamıyorsa, düzeltme yapılamaz. Örneğin, banka hesabında 35000 TL bulunan kişi vasiyetnamesinde, “bankadaki tüm paramı(5000 TL) A’ya bırakıyorum” demiş olsa, A 5000 TL mi alacaktır, 35000 TL mi? Bu durumda madde metnine uygun araştırma yapılmalı ve 5000 TL yazımında açık yanılma olup olmadığı değerlendirilmelidir. Mirasbırakan “tüm paramı” dediğine ve 35000 ile 5000 arasında benzerlik olduğuna göre, gerçek arzunun 35000 TL’yi A’ya bırakmak olduğu yönünde karar verilmesi beklenecektir.