Askerlik görevini yapan kişi nafaka ödemek zorunda mıdır? Nafaka ödemezse zorlama hapsi ile cezalandırılabilir mi? Askerlik yapan kişinin ödediği nafaka kaldırılmalı mıdır?
Nafakanın türleri ve hangi durumlarda kişinin nafaka ödemekle yükümlü olabileceği konularına daha önce değinmiştik. Yoksulluk nafakası ile ilgili yazıda boşanma neticesinde yoksulluğa düşecek olan eşin, boşandığı eşinden alabileceği nafaka incelenmişti. Yine boşanma halinde ortaya çıkan nafaka türleri arasında yer alan ve bu kez eşe değil, velayeti kendisine bırakılmayan çocuğa ödenen iştirak yani katılım nafakası da değerlendirilmişti. Yoksulluk, katılım ya da yardım nafakasının artırılmasına, kaldırılmasına ya da miktarının düşürülmesine yönelik davalara ise nafakanın artırılması, azaltılması ya da kaldırılması davası konulu yazıda ye verilmişti.
Üst parafrafta sayılan üç nafaka türünde de nafaka miktarını hakim belirlemektedir. Bu nafaka miktarı belirlenirken, nafaka alacak kişinin ekonomik durumu, temel ihtiyaçlarını karşılayabileceği parasal değer tespit edileceği gibi, nafaka ödeme yükümlülüğü altına sokulacak kişinin ekonomik durumu ve ödeme gücü de araştırılmak zorundadır. Bu sayede hem nafaka ödeme yükümlüsünün nafaka öderken insafsız boyutta mağdur olmaması(nafaka 1 TL bile olsa ödeyen için mağduriyet oluşturur), hem de nafaka ödenecek kişinin temel ihtiyaçlarını karşılayabilecek nafakaya sahip olması amaçlanır.
Nafaka özel bir borçtur zira ödenmediği takdirde zorlama hapsi uygulanabilir. Burada ceza mahkemesi nafaka yükümlüsünü, nafakayı ödemeye zorlar. Zorlamaya rağmen nafaka ödenmezse nafaka yükümlüsüne hapis cezası verilir. Ceza verildikten sonra ya da ceza infaz olunurken nafaka ödenirse, infaz durur ve kişi serbest bırakılır.
Nafaka ödemenin zor olacağı hallerden birisi de, nafaka yükümlüsünün askerlik görevini yapıyor olma halidir. Askere gitmeden önce işi olan ve nafaka borcunu ödeyen kişi, askere gidince çalışma karşılığı elde ettiği ücretten mahrum kalabilir; dolayısıyla nafaka borcunu ödeyemeyebilir. Askerliğe gitmemek de bir seçim değildir, mecburi bir görevdir. Özellikle, askerlik süresinin 12, 18 ay gibi uzun sürelerde olduğu önceki dönemlerde askerlik görevini yapanlar için nafaka ödeyememe ihtimali sıklıkla karşılaşılabilen bir durumdu. Askerlik süresinin kısalması ile bu ihtimal biraz daha düşmüştür.
Konu başlığımıza dönecek olursak acaba askerlik görevini yerine getirenler nafaka ödemeye devam edecekler midir?
Sorunun yanıtı, nafaka miktarının belirlenmesinde yer almaktadır. Bir kişinin nafaka yükümlüsü olabilmesi için, yani kendisinden başka birine nafaka ödemesinin istenebilmesi için, nafaka ödeme gücünün bulunması gereklidir. Eğer kişinin ne iştirak ne yardım ne de yoksulluk nafakası ödeyecek gücü yoksa, kendisinden nafaka ödemesi de beklenemeyecektir. Ya da nafaka ödemesine karar verilmiş bir kişinin ödeme gücü sonradan ortadan kalkarsa, nafaka ödeme yükümlülüğü de ortadan kaldırılabilecektir.
Askerlik görevini yapan kişinin nafaka ödemesinin mümkün olup olmadığına bu açıdan bakılmalı, nafaka ödeme gücünün ortadan kalkıp kalkmadığı araştırılmalıdır. Yükümlünün ekonomik durumu değişmişse, askerlik nedeniyle gelir elde edemiyorsa, nafaka ödeme yükümlülüğü geçici olarak da olsa ortadan kalkmalıdır. Aksi halde, örneğin kişinin kira geliri varsa, nafaka ödemesinin önünde bir engel de bulunmayacak ve nafaka borcunu ödemeye devam edecektir.
Benzer uyuşmazlık içeren bir dosyada Yargıtay 12. Hukuk Dairesi 2008/19086 E., 2008/22655 K. sayılı ve 22.12.2008 tarihli kararında nafaka yükümlüsünün gelirinin ya da servetinin bulunup bulunmadığının araştırılması gerektiğine hükmetmiştir. Eğer ödeme gücü yok ise, 12.12.1966 tarihli İçtihadı Birleştirme Genel Kurulu Kararındaki “…mecburi askerlik görevini yapan ve başka hiçbir geliri ve serveti olmayan kocanın nafaka ile sorumlu tutulamayacağı…” yönündeki ifadeye uygun olarak kişinin nafaka ödeme yükümlülüğünü kaldırmak gerekecektir.